6. උපාලිසුත්‌තං
මෙම සුත්‍ර දේශනාවේ සිංහල පරිවර්තනයට මෙතැනින් පිවිසෙන්න
සිංහල පරිවර්ථනය සදහා font මෙතැනින් ලබාගන්න
56. එවං මෙ සුතං – එකං සමයං භගවා නාළන්‌දායං විහරති පාවාරිකම්‌බවනෙ. තෙන ඛො පන සමයෙන නිගණ්‌ඨො නාටපුත්‌තො [නාථපුත්‌තො (සී.), නාතපුත්‌තො (පී.)] නාළන්‌දායං පටිවසති මහතියා නිගණ්‌ඨපරිසාය සද්‌ධිං. අථ ඛො දීඝතපස්‌සී නිගණ්‌ඨො නාළන්‌දායං පිණ්‌ඩාය චරිත්‌වා පච්‌ඡාභත්‌තං පිණ්‌ඩපාතපටික්‌කන්‌තො යෙන පාවාරිකම්‌බවනං යෙන භගවා තෙනුපසඞ්‌කමි; උපසඞ්‌කමිත්‌වා භගවතා සද්‌ධිං සම්‌මොදි. සම්‌මොදනීයං කථං සාරණීයං වීතිසාරෙත්‌වා එකමන්‌තං අට්‌ඨාසි. එකමන්‌තං ඨිතං ඛො දීඝතපස්‌සිං නිගණ්‌ඨං භගවා එතදවොච – ‘‘සංවිජ්‌ජන්‌ති ඛො, තපස්‌සි [දීඝතපස්‌සි (ස්‍යා. කං. ක.)], ආසනානි; සචෙ ආකඞ්‌ඛසි නිසීදා’’ති. එවං වුත්‌තෙ, දීඝතපස්‌සී නිගණ්‌ඨො අඤ්‌ඤතරං නීචං ආසනං ගහෙත්‌වා එකමන්‌තං නිසීදි. එකමන්‌තං නිසින්‌නං ඛො දීඝතපස්‌සිං නිගණ්‌ඨං භගවා එතදවොච – ‘‘කති පන, තපස්‌සි, නිගණ්‌ඨො නාටපුත්‌තො කම්‌මානි පඤ්‌ඤපෙති පාපස්‌ස කම්‌මස්‌ස කිරියාය පාපස්‌ස කම්‌මස්‌ස පවත්‌තියා’’ති?
‘‘න ඛො, ආවුසො ගොතම, ආචිණ්‌ණං නිගණ්‌ඨස්‌ස නාටපුත්‌තස්‌ස ‘කම්‌මං, කම්‌ම’න්‌ති පඤ්‌ඤපෙතුං; ‘දණ්‌ඩං, දණ්‌ඩ’න්‌ති ඛො, ආවුසො ගොතම, ආචිණ්‌ණං නිගණ්‌ඨස්‌ස නාටපුත්‌තස්‌ස පඤ්‌ඤපෙතු’’න්‌ති.
‘‘කති පන, තපස්‌සි, නිගණ්‌ඨො නාටපුත්‌තො දණ්‌ඩානි පඤ්‌ඤපෙති පාපස්‌ස කම්‌මස්‌ස කිරියාය පාපස්‌ස කම්‌මස්‌ස පවත්‌තියා’’ති?
‘‘තීණි ඛො, ආවුසො ගොතම, නිගණ්‌ඨො නාටපුත්‌තො දණ්‌ඩානි පඤ්‌ඤපෙති පාපස්‌ස කම්‌මස්‌ස කිරියාය පාපස්‌ස කම්‌මස්‌ස පවත්‌තියාති, සෙය්‍යථිදං – කායදණ්‌ඩං, වචීදණ්‌ඩං, මනොදණ්‌ඩ’’න්‌ති.
‘‘කිං පන, තපස්‌සි, අඤ්‌ඤදෙව කායදණ්‌ඩං, අඤ්‌ඤං වචීදණ්‌ඩං, අඤ්‌ඤං මනොදණ්‌ඩ’’න්‌ති?
‘‘අඤ්‌ඤදෙව , ආවුසො ගොතම, කායදණ්‌ඩං, අඤ්‌ඤං වචීදණ්‌ඩං, අඤ්‌ඤං මනොදණ්‌ඩ’’න්‌ති.
‘‘ඉමෙසං පන, තපස්‌සි, තිණ්‌ණං දණ්‌ඩානං එවං පටිවිභත්‌තානං එවං පටිවිසිට්‌ඨානං කතමං දණ්‌ඩං නිගණ්‌ඨො නාටපුත්‌තො මහාසාවජ්‌ජතරං පඤ්‌ඤපෙති පාපස්‌ස කම්‌මස්‌ස කිරියාය පාපස්‌ස කම්‌මස්‌ස පවත්‌තියා , යදි වා කායදණ්‌ඩං, යදි වා වචීදණ්‌ඩං, යදි වා මනොදණ්‌ඩ’’න්‌ති?
‘‘ඉමෙසං ඛො, ආවුසො ගොතම, තිණ්‌ණං දණ්‌ඩානං එවං පටිවිභත්‌තානං එවං පටිවිසිට්‌ඨානං කායදණ්‌ඩං නිගණ්‌ඨො නාටපුත්‌තො මහාසාවජ්‌ජතරං පඤ්‌ඤපෙති පාපස්‌ස කම්‌මස්‌ස කිරියාය පාපස්‌ස කම්‌මස්‌ස පවත්‌තියා, නො තථා වචීදණ්‌ඩං, නො තථා මනොදණ්‌ඩ’’න්‌ති.
‘‘කායදණ්‌ඩන්‌ති, තපස්‌සි, වදෙසි’’?
‘‘කායදණ්‌ඩන්‌ති, ආවුසො ගොතම, වදාමි’’.
‘‘කායදණ්‌ඩන්‌ති, තපස්‌සි, වදෙසි’’?
‘‘කායදණ්‌ඩන්‌ති, ආවුසො ගොතම, වදාමි’’.
‘‘කායදණ්‌ඩන්‌ති, තපස්‌සි, වදෙසි’’?
‘‘කායදණ්‌ඩන්‌ති, ආවුසො ගොතම, වදාමී’’ති.
ඉතිහ භගවා දීඝතපස්‌සිං නිගණ්‌ඨං ඉමස්‌මිං කථාවත්‌ථුස්‌මිං යාවතතියකං පතිට්‌ඨාපෙසි.
57. එවං වුත්‌තෙ, දීඝතපස්‌සී නිගණ්‌ඨො භගවන්‌තං එතදවොච – ‘‘ත්‌වං පනාවුසො ගොතම, කති දණ්‌ඩානි පඤ්‌ඤපෙසි පාපස්‌ස කම්‌මස්‌ස කිරියාය පාපස්‌ස කම්‌මස්‌ස පවත්‌තියා’’ති?
‘‘න ඛො, තපස්‌සි, ආචිණ්‌ණං තථාගතස්‌ස ‘දණ්‌ඩං, දණ්‌ඩ’න්‌ති පඤ්‌ඤපෙතුං; ‘කම්‌මං, කම්‌ම’න්‌ති ඛො, තපස්‌සි, ආචිණ්‌ණං තථාගතස්‌ස පඤ්‌ඤපෙතු’’න්‌ති?
‘‘ත්‌වං පනාවුසො ගොතම, කති කම්‌මානි පඤ්‌ඤපෙසි පාපස්‌ස කම්‌මස්‌ස කිරියාය පාපස්‌ස කම්‌මස්‌ස පවත්‌තියා’’ති?
‘‘තීණි ඛො අහං, තපස්‌සි, කම්‌මානි පඤ්‌ඤපෙමි පාපස්‌ස කම්‌මස්‌ස කිරියාය පාපස්‌ස කම්‌මස්‌ස පවත්‌තියා, සෙය්‍යථිදං – කායකම්‌මං, වචීකම්‌මං, මනොකම්‌ම’’න්‌ති.
‘‘කිං පනාවුසො ගොතම, අඤ්‌ඤදෙව කායකම්‌මං, අඤ්‌ඤං වචීකම්‌මං, අඤ්‌ඤං මනොකම්‌ම’’න්‌ති?
‘‘අඤ්‌ඤදෙව, තපස්‌සි, කායකම්‌මං, අඤ්‌ඤං වචීකම්‌මං, අඤ්‌ඤං මනොකම්‌ම’’න්‌ති.
‘‘ඉමෙසං පනාවුසො ගොතම, තිණ්‌ණං කම්‌මානං එවං පටිවිභත්‌තානං එවං පටිවිසිට්‌ඨානං කතමං කම්‌මං මහාසාවජ්‌ජතරං පඤ්‌ඤපෙසි පාපස්‌ස කම්‌මස්‌ස කිරියාය පාපස්‌ස කම්‌මස්‌ස පවත්‌තියා, යදි වා කායකම්‌මං, යදි වා වචීකම්‌මං, යදි වා මනොකම්‌ම’’න්‌ති?
‘‘ඉමෙසං ඛො අහං, තපස්‌සි, තිණ්‌ණං කම්‌මානං එවං පටිවිභත්‌තානං එවං පටිවිසිට්‌ඨානං මනොකම්‌මං මහාසාවජ්‌ජතරං පඤ්‌ඤපෙමි පාපස්‌ස කම්‌මස්‌ස කිරියාය පාපස්‌ස කම්‌මස්‌ස පවත්‌තියා, නො තථා කායකම්‌මං, නො තථා වචීකම්‌ම’’න්‌ති.
‘‘මනොකම්‌මන්‌ති, ආවුසො ගොතම, වදෙසි’’?
‘‘මනොකම්‌මන්‌ති, තපස්‌සි, වදාමි’’.
‘‘මනොකම්‌මන්‌ති, ආවුසො ගොතම, වදෙසි’’?
‘‘මනොකම්‌මන්‌ති, තපස්‌සි, වදාමි’’.
‘‘මනොකම්‌මන්‌ති , ආවුසො ගොතම, වදෙසි’’?
‘‘මනොකම්‌මන්‌ති, තපස්‌සි, වදාමී’’ති.
ඉතිහ දීඝතපස්‌සී නිගණ්‌ඨො භගවන්‌තං ඉමස්‌මිං කථාවත්‌ථුස්‌මිං යාවතතියකං පතිට්‌ඨාපෙත්‌වා උට්‌ඨායාසනා යෙන නිගණ්‌ඨො නාටපුත්‌තො තෙනුපසඞ්‌කමි.
58. තෙන ඛො පන සමයෙන නිගණ්‌ඨො නාටපුත්‌තො මහතියා ගිහිපරිසාය සද්‌ධිං නිසින්‌නො හොති බාලකිනියා පරිසාය උපාලිපමුඛාය. අද්‌දසා ඛො නිගණ්‌ඨො නාටපුත්‌තො දීඝතපස්‌සිං නිගණ්‌ඨං දූරතොව ආගච්‌ඡන්‌තං; දිස්‌වාන දීඝතපස්‌සිං නිගණ්‌ඨං එතදවොච – ‘‘හන්‌ද, කුතො නු ත්‌වං, තපස්‌සි, ආගච්‌ඡසි දිවා දිවස්‌සා’’ති? ‘‘ඉතො හි ඛො අහං, භන්‌තෙ, ආගච්‌ඡාමි සමණස්‌ස ගොතමස්‌ස සන්‌තිකා’’ති. ‘‘අහු පන තෙ, තපස්‌සි, සමණෙන ගොතමෙන සද්‌ධිං කොචිදෙව කථාසල්‌ලාපො’’ති? ‘‘අහු ඛො මෙ, භන්‌තෙ, සමණෙන ගොතමෙන සද්‌ධිං කොචිදෙව කථාසල්‌ලාපො’’ති. ‘‘යථා කථං පන තෙ, තපස්‌සි, අහු සමණෙන ගොතමෙන සද්‌ධිං කොචිදෙව කථාසල්‌ලාපො’’ති? අථ ඛො දීඝතපස්‌සී නිගණ්‌ඨො යාවතකො අහොසි භගවතා සද්‌ධිං කථාසල්‌ලාපො තං සබ්‌බං නිගණ්‌ඨස්‌ස නාටපුත්‌තස්‌ස ආරොචෙසි. එවං වුත්‌තෙ, නිගණ්‌ඨො නාටපුත්‌තො දීඝතපස්‌සිං නිගණ්‌ඨං එතදවොච – ‘‘සාධු සාධු, තපස්‌සි! යථා තං සුතවතා සාවකෙන සම්‌මදෙව සත්‌ථුසාසනං ආජානන්‌තෙන එවමෙව දීඝතපස්‌සිනා නිගණ්‌ඨෙන සමණස්‌ස ගොතමස්‌ස බ්‍යාකතං. කිඤ්‌හි සොභති ඡවො මනොදණ්‌ඩො ඉමස්‌ස එවං ඔළාරිකස්‌ස කායදණ්‌ඩස්‌ස උපනිධාය! අථ ඛො කායදණ්‌ඩොව මහාසාවජ්‌ජතරො පාපස්‌ස කම්‌මස්‌ස කිරියාය පාපස්‌ස කම්‌මස්‌ස පවත්‌තියා, නො තථා වචීදණ්‌ඩො, නො තථා මනොදණ්‌ඩො’’ති.
59. එවං වුත්‌තෙ, උපාලි ගහපති නිගණ්‌ඨං නාටපුත්‌තං එතදවොච – ‘‘සාධු සාධු, භන්‌තෙ දීඝතපස්‌සී [තපස්‌සී (සී. පී.)]! යථා තං සුතවතා සාවකෙන සම්‌මදෙව සත්‌ථුසාසනං ආජානන්‌තෙන එවමෙවං භදන්‌තෙන තපස්‌සිනා සමණස්‌ස ගොතමස්‌ස බ්‍යාකතං. කිඤ්‌හි සොභති ඡවො මනොදණ්‌ඩො ඉමස්‌ස එවං ඔළාරිකස්‌ස කායදණ්‌ඩස්‌ස උපනිධාය! අථ ඛො කායදණ්‌ඩොව මහාසාවජ්‌ජතරො පාපස්‌ස කම්‌මස්‌ස කිරියාය පාපස්‌ස කම්‌මස්‌ස පවත්‌තියා, නො තථා වචීදණ්‌ඩො, නො තථා මනොදණ්‌ඩො. හන්‌ද චාහං, භන්‌තෙ, ගච්‌ඡාමි සමණස්‌ස ගොතමස්‌ස ඉමස්‌මිං කථාවත්‌ථුස්‌මිං වාදං ආරොපෙස්‌සාමි. සචෙ මෙ සමණො ගොතමො තථා පතිට්‌ඨහිස්‌සති යථා භදන්‌තෙන තපස්‌සිනා පතිට්‌ඨාපිතං; සෙය්‍යථාපි නාම බලවා පුරිසො දීඝලොමිකං එළකං ලොමෙසු ගහෙත්‌වා ආකඩ්‌ඪෙය්‍ය පරිකඩ්‌ඪෙය්‍ය සම්‌පරිකඩ්‌ඪෙය්‍ය, එවමෙවාහං සමණං ගොතමං වාදෙන වාදං ආකඩ්‌ඪිස්‌සාමි පරිකඩ්‌ඪිස්‌සාමි සම්‌පරිකඩ්‌ඪිස්‌සාමි . සෙය්‍යථාපි නාම බලවා සොණ්‌ඩිකාකම්‌මකාරො මහන්‌තං සොණ්‌ඩිකාකිලඤ්‌ජං ගම්‌භීරෙ උදකරහදෙ පක්‌ඛිපිත්‌වා කණ්‌ණෙ ගහෙත්‌වා ආකඩ්‌ඪෙය්‍ය පරිකඩ්‌ඪෙය්‍ය සම්‌පරිකඩ්‌ඪෙය්‍ය, එවමෙවාහං සමණං ගොතමං වාදෙන වාදං ආකඩ්‌ඪිස්‌සාමි පරිකඩ්‌ඪිස්‌සාමි සම්‌පරිකඩ්‌ඪිස්‌සාමි. සෙය්‍යථාපි නාම බලවා සොණ්‌ඩිකාධුත්‌තො වාලං [ථාලං (ක.)] කණ්‌ණෙ ගහෙත්‌වා ඔධුනෙය්‍ය නිද්‌ධුනෙය්‍ය නිප්‌ඵොටෙය්‍ය[නිච්‌ඡාදෙය්‍ය (සී. පී. ක.), නිච්‌චොටෙය්‍ය (ක.), නිප්‌පොඨෙය්‍ය (ස්‍යා. කං.)], එවමෙවාහං සමණං ගොතමං වාදෙන වාදං ඔධුනිස්‌සාමිනිද්‌ධුනිස්‌සාමි නිප්‌ඵොටෙස්‌සාමි . සෙය්‍යථාපි නාම කුඤ්‌ජරො සට්‌ඨිහායනො ගම්‌භීරං පොක්‌ඛරණිං ඔගාහෙත්‌වා සාණධොවිකං නාම කීළිතජාතං කීළති, එවමෙවාහං සමණං ගොතමං සාණධොවිකං මඤ්‌ඤෙ කීළිතජාතං කීළිස්‌සාමි. හන්‌ද චාහං, භන්‌තෙ, ගච්‌ඡාමි සමණස්‌ස ගොතමස්‌ස ඉමස්‌මිං කථාවත්‌ථුස්‌මිං වාදං ආරොපෙස්‌සාමී’’ති. ‘‘ගච්‌ඡ ත්‌වං, ගහපති, සමණස්‌ස ගොතමස්‌ස ඉමස්‌මිං කථාවත්‌ථුස්‌මිං වාදං ආරොපෙහි. අහං වා හි, ගහපති, සමණස්‌ස ගොතමස්‌ස වාදං ආරොපෙය්‍යං, දීඝතපස්‌සී වා නිගණ්‌ඨො, ත්‌වං වා’’ති.
60. එවං වුත්‌තෙ, දීඝතපස්‌සී නිගණ්‌ඨො නිගණ්‌ඨං නාටපුත්‌තං එතදවොච – ‘‘න ඛො මෙතං, භන්‌තෙ, රුච්‌චති යං උපාලි ගහපති සමණස්‌ස ගොතමස්‌ස වාදං ආරොපෙය්‍ය. සමණො හි, භන්‌තෙ, ගොතමො මායාවී ආවට්‌ටනිං මායං ජානාති යාය අඤ්‌ඤතිත්‌ථියානං සාවකෙ ආවට්‌ටෙතී’’ති. ‘‘අට්‌ඨානං ඛො එතං, තපස්‌සි, අනවකාසො යං උපාලි ගහපති සමණස්‌ස ගොතමස්‌ස සාවකත්‌තං උපගච්‌ඡෙය්‍ය. ඨානඤ්‌ච ඛො එතං විජ්‌ජති යං සමණො ගොතමො උපාලිස්‌ස ගහපතිස්‌ස සාවකත්‌තං උපගච්‌ඡෙය්‍ය. ගච්‌ඡ, ත්‌වං, ගහපති, සමණස්‌ස ගොතමස්‌ස ඉමස්‌මිං කථාවත්‌ථුස්‌මිං වාදං ආරොපෙහි. අහං වා හි, ගහපති, සමණස්‌ස ගොතමස්‌ස වාදං ආරොපෙය්‍යං, දීඝතපස්‌සී වා නිගණ්‌ඨො, ත්‌වං වා’’ති. දුතියම්‌පි ඛො දීඝතපස්‌සී…පෙ.… තතියම්‌පි ඛො දීඝතපස්‌සී නිගණ්‌ඨො නිගණ්‌ඨං නාටපුත්‌තං එතදවොච – ‘‘න ඛො මෙතං, භන්‌තෙ, රුච්‌චති යං උපාලි ගහපති සමණස්‌ස ගොතමස්‌ස වාදංආරොපෙය්‍ය. සමණො හි, භන්‌තෙ, ගොතමො මායාවී ආවට්‌ටනිං මායං ජානාති යාය අඤ්‌ඤතිත්‌ථියානං සාවකෙ ආවට්‌ටෙතී’’ති. ‘‘අට්‌ඨානං ඛො එතං, තපස්‌සි , අනවකාසො යං උපාලි ගහපති සමණස්‌ස ගොතමස්‌ස සාවකත්‌තංඋපගච්‌ඡෙය්‍ය. ඨානඤ්‌ච ඛො එතං විජ්‌ජති යං සමණො ගොතමො උපාලිස්‌ස ගහපතිස්‌ස සාවකත්‌තං උපගච්‌ඡෙය්‍ය. ගච්‌ඡ ත්‌වං, ගහපති, සමණස්‌ස ගොතමස්‌ස ඉමස්‌මිං කථාවත්‌ථුස්‌මිං වාදං ආරොපෙහි. අහං වා හි, ගහපති, සමණස්‌ස ගොතමස්‌ස වාදං ආරොපෙය්‍යං, දීඝතපස්‌සී වා නිගණ්‌ඨො, ත්‌වං වා’’ති. ‘‘එවං, භන්‌තෙ’’ති ඛො උපාලි ගහපති නිගණ්‌ඨස්‌ස නාටපුත්‌තස්‌ස පටිස්‌සුත්‌වා උට්‌ඨායාසනා නිගණ්‌ඨං නාටපුත්‌තං අභිවාදෙත්‌වා පදක්‌ඛිණං කත්‌වා යෙන පාවාරිකම්‌බවනං යෙන භගවා තෙනුපසඞ්‌කමි; උපසඞ්‌කමිත්‌වා භගවන්‌තං අභිවාදෙත්‌වා එකමන්‌තං නිසීදි. එකමන්‌තං නිසින්‌නො ඛො උපාලි ගහපති භගවන්‌තං එතදවොච – ‘‘ආගමා නු ඛ්‌විධ, භන්‌තෙ, දීඝතපස්‌සී නිගණ්‌ඨො’’ති?
‘‘ආගමා ඛ්‌විධ, ගහපති, දීඝතපස්‌සී නිගණ්‌ඨො’’ති.
‘‘අහු ඛො පන තෙ, භන්‌තෙ, දීඝතපස්‌සිනා නිගණ්‌ඨෙන සද්‌ධිං කොචිදෙව කථාසල්‌ලාපො’’ති?
‘‘අහු ඛො මෙ, ගහපති, දීඝතපස්‌සිනා නිගණ්‌ඨෙන සද්‌ධිං කොචිදෙව කථාසල්‌ලාපො’’ති.
‘‘යථා කථං පන තෙ, භන්‌තෙ, අහු දීඝතපස්‌සිනා නිගණ්‌ඨෙන සද්‌ධිං කොචිදෙව කථාසල්‌ලාපො’’ති?
අථ ඛො භගවා යාවතකො අහොසි දීඝතපස්‌සිනා නිගණ්‌ඨෙන සද්‌ධිං කථාසල්‌ලාපො තං සබ්‌බං උපාලිස්‌ස ගහපතිස්‌ස ආරොචෙසි.
61. එවං වුත්‌තෙ, උපාලි ගහපති භගවන්‌තං එතදවොච – ‘‘සාධු සාධු, භන්‌තෙ තපස්‌සී! යථා තං සුතවතා සාවකෙන සම්‌මදෙව සත්‌ථුසාසනං ආජානන්‌තෙන එවමෙවං දීඝතපස්‌සිනා නිගණ්‌ඨෙන භගවතො බ්‍යාකතං. කිඤ්‌හි සොභති ඡවො මනොදණ්‌ඩො ඉමස්‌ස එවං ඔළාරිකස්‌ස කායදණ්‌ඩස්‌ස උපනිධාය? අථ ඛො කායදණ්‌ඩොව මහාසාවජ්‌ජතරො පාපස්‌ස කම්‌මස්‌ස කිරියාය පාපස්‌ස කම්‌මස්‌ස පවත්‌තියා, නො තථා වචීදණ්‌ඩො, නො තථා මනොදණ්‌ඩො’’ති. ‘‘සචෙ ඛො ත්‌වං, ගහපති, සච්‌චෙ පතිට්‌ඨාය මන්‌තෙය්‍යාසි සියා නො එත්‌ථ කථාසල්‌ලාපො’’ති. ‘‘සච්‌චෙ අහං, භන්‌තෙ, පතිට්‌ඨාය මන්‌තෙස්‌සාමි; හොතු නො එත්‌ථ කථාසල්‌ලාපො’’ති.
62. ‘‘තං කිං මඤ්‌ඤසි, ගහපති, ඉධස්‌ස නිගණ්‌ඨො ආබාධිකො දුක්‌ඛිතො බාළ්‌හගිලානො සීතොදකපටික්‌ඛිත්‌තො උණ්‌හොදකපටිසෙවී. සො සීතොදකං අලභමානො කාලඞ්‌කරෙය්‍ය. ඉමස්‌ස පන, ගහපති, නිගණ්‌ඨො නාටපුත්‌තො කත්‌ථූපපත්‌තිං පඤ්‌ඤපෙතී’’ති?
‘‘අත්‌ථි, භන්‌තෙ, මනොසත්‌තා නාම දෙවා තත්‌ථ සො උපපජ්‌ජති’’.
‘‘තං කිස්‌ස හෙතු’’?
‘‘අසු හි, භන්‌තෙ , මනොපටිබද්‌ධො කාලඞ්‌කරොතී’’ති.
‘‘මනසි කරොහි, ගහපති [ගහපති ගහපති මනසි කරොහි (සී. ස්‍යා. කං.), ගහපති මනසි කරොහි (ක.), ගහපති ගහපති (පී.)], මනසි කරිත්‌වා ඛො, ගහපති, බ්‍යාකරොහි. න ඛො තෙ සන්‌ධියති පුරිමෙන වා පච්‌ඡිමං, පච්‌ඡිමෙන වා පුරිමං. භාසිතා ඛො පන තෙ, ගහපති, එසා වාචා – ‘සච්‌චෙ අහං, භන්‌තෙ, පතිට්‌ඨාය මන්‌තෙස්‌සාමි, හොතු නො එත්‌ථ කථාසල්‌ලාපො’’’ති. ‘‘කිඤ්‌චාපි, භන්‌තෙ, භගවා එවමාහ, අථ ඛො කායදණ්‌ඩොව මහාසාවජ්‌ජතරො පාපස්‌ස කම්‌මස්‌ස කිරියාය පාපස්‌ස කම්‌මස්‌ස පවත්‌තියා, නො තථා වචීදණ්‌ඩො, නො තථා මනොදණ්‌ඩො’’ති.
63. ‘‘තං කිං මඤ්‌ඤසි, ගහපති , ඉධස්‌ස නිගණ්‌ඨො නාටපුත්‌තො චාතුයාමසංවරසංවුතො සබ්‌බවාරිවාරිතො සබ්‌බවාරියුත්‌තො සබ්‌බවාරිධුතො සබ්‌බවාරිඵුටො. සො අභික්‌කමන්‌තො පටික්‌කමන්‌තො බහූ ඛුද්‌දකෙ පාණෙ සඞ්‌ඝාතං ආපාදෙති. ඉමස්‌ස පන, ගහපති, නිගණ්‌ඨො නාටපුත්‌තො කං විපාකං පඤ්‌ඤපෙතී’’ති?
‘‘අසඤ්‌චෙතනිකං, භන්‌තෙ, නිගණ්‌ඨො නාටපුත්‌තො නො මහාසාවජ්‌ජං පඤ්‌ඤපෙතී’’ති.
‘‘මහාසාවජ්‌ජං, භන්‌තෙ, හොතී’’ති.
‘‘චෙතනං පන, ගහපති, නිගණ්‌ඨො නාටපුත්‌තො කිස්‌මිං පඤ්‌ඤපෙතී’’ති?
‘‘මනොදණ්‌ඩස්‌මිං, භන්‌තෙ’’ති.
‘‘මනසි කරොහි, ගහපති , මනසි කරිත්‌වා ඛො, ගහපති, බ්‍යාකරොහි. න ඛො තෙ සන්‌ධියති පුරිමෙන වා පච්‌ඡිමං, පච්‌ඡිමෙන වා පුරිමං. භාසිතා ඛො පන තෙ, ගහපති, එසා වාචා – ‘සච්‌චෙ අහං, භන්‌තෙ, පතිට්‌ඨාය මන්‌තෙස්‌සාමි; හොතු නො එත්‌ථ කථාසල්‌ලාපො’’’ති. ‘‘කිඤ්‌චාපි, භන්‌තෙ, භගවා එවමාහ, අථ ඛො කායදණ්‌ඩොව මහාසාවජ්‌ජතරො පාපස්‌ස කම්‌මස්‌ස කිරියාය පාපස්‌ස කම්‌මස්‌ස පවත්‌තියා, නො තථා වචීදණ්‌ඩො, නො තථා මනොදණ්‌ඩො’’ති.
64. ‘‘තං කිං මඤ්‌ඤසි, ගහපති, අයං නාළන්‌දා ඉද්‌ධා චෙව ඵීතා ච බහුජනා ආකිණ්‌ණමනුස්‌සා’’ති?
‘‘එවං, භන්‌තෙ, අයං නාළන්‌දා ඉද්‌ධා චෙව ඵීතා ච බහුජනා ආකිණ්‌ණමනුස්‌සා’’ති.
‘‘තං කිං මඤ්‌ඤසි, ගහපති, ඉධ පුරිසො ආගච්‌ඡෙය්‍ය උක්‌ඛිත්‌තාසිකො. සො එවං වදෙය්‍ය – ‘අහං යාවතිකා ඉමිස්‌සා නාළන්‌දාය පාණා තෙ එකෙන ඛණෙන එකෙන මුහුත්‌තෙන එකං මංසඛලං එකං මංසපුඤ්‌ජං කරිස්‌සාමී’ති. තං කිං මඤ්‌ඤසි, ගහපති, පහොති නු ඛො සො පුරිසො යාවතිකා ඉමිස්‌සා නාළන්‌දාය පාණා තෙ එකෙන ඛණෙන එකෙන මුහුත්‌තෙන එකං මංසඛලං එකං මංසපුඤ්‌ජං කාතු’’න්‌ති?
‘‘දසපි, භන්‌තෙ, පුරිසා, වීසම්‌පි, භන්‌තෙ, පුරිසා, තිංසම්‌පි, භන්‌තෙ, පුරිසා, චත්‌තාරීසම්‌පි, භන්‌තෙ, පුරිසා, පඤ්‌ඤාසම්‌පි, භන්‌තෙ, පුරිසා නප්‌පහොන්‌ති යාවතිකා ඉමිස්‌සා නාළන්‌දාය පාණා තෙ එකෙන ඛණෙන එකෙන මුහුත්‌තෙන එකං මංසඛලං එකං මංසපුඤ්‌ජං කාතුං. කිඤ්‌හි සොභති එකො ඡවො පුරිසො’’ති!
‘‘තං කිං මඤ්‌ඤසි, ගහපති , ඉධ ආගච්‌ඡෙය්‍ය සමණො වා බ්‍රාහ්‌මණො වා ඉද්‌ධිමා චෙතොවසිප්‌පත්‌තො. සො එවං වදෙය්‍ය – ‘අහං ඉමං නාළන්‌දං එකෙන මනොපදොසෙන භස්‌මං කරිස්‌සාමී’ති. තං කිං මඤ්‌ඤසි, ගහපති, පහොති නු ඛො සො සමණො වා බ්‍රාහ්‌මණො වා ඉද්‌ධිමා චෙතොවසිප්‌පත්‌තො ඉමං නාළන්‌දං එකෙන මනොපදොසෙන භස්‌මං කාතු’’න්‌ති ?
‘‘දසපි, භන්‌තෙ, නාළන්‌දා, වීසම්‌පි නාළන්‌දා, තිංසම්‌පි නාළන්‌දා, චත්‌තාරීසම්‌පි නාළන්‌දා, පඤ්‌ඤාසම්‌පි නාළන්‌දා පහොති සො සමණො වා බ්‍රාහ්‌මණො වා ඉද්‌ධිමා චෙතොවසිප්‌පත්‌තො එකෙන මනොපදොසෙන භස්‌මං කාතුං. කිඤ්‌හි සොභති එකා ඡවා නාළන්‌දා’’ති!
‘‘මනසි කරොහි, ගහපති, මනසි කරිත්‌වා ඛො, ගහපති, බ්‍යාකරොහි. න ඛො තෙ සන්‌ධියති පුරිමෙන වා පච්‌ඡිමං, පච්‌ඡිමෙන වා පුරිමං. භාසිතා ඛො පන තෙ, ගහපති, එසා වාචා – ‘සච්‌චෙ අහං, භන්‌තෙ, පතිට්‌ඨාය මන්‌තෙස්‌සාමි; හොතු නො එත්‌ථ කථාසල්‌ලාපො’’’ති.
‘‘කිඤ්‌චාපි, භන්‌තෙ, භගවා එවමාහ, අථ ඛො කායදණ්‌ඩොව මහාසාවජ්‌ජතරො පාපස්‌ස කම්‌මස්‌ස කිරියාය පාපස්‌ස කම්‌මස්‌ස පවත්‌තියා, නො තථා වචීදණ්‌ඩො, නො තථා මනොදණ්‌ඩො’’ති.
65. ‘‘තං කිං මඤ්‌ඤසි, ගහපති, සුතං තෙ දණ්‌ඩකීරඤ්‌ඤං [දණ්‌ඩකාරඤ්‌ඤං (සී. පී.)] කාලිඞ්‌ගාරඤ්‌ඤං මජ්‌ඣාරඤ්‌ඤං [මෙජ්‌ඣාරඤ්‌ඤං (සී. ස්‍යා. කං. පී.)]මාතඞ්‌ගාරඤ්‌ඤං අරඤ්‌ඤං අරඤ්‌ඤභූත’’න්‌ති?
‘‘එවං, භන්‌තෙ, සුතං මෙ දණ්‌ඩකීරඤ්‌ඤං කාලිඞ්‌ගාරඤ්‌ඤං මජ්‌ඣාරඤ්‌ඤං මාතඞ්‌ගාරඤ්‌ඤං අරඤ්‌ඤං අරඤ්‌ඤභූත’’න්‌ති.
‘‘තං කිං මඤ්‌ඤසි, ගහපති, කින්‌ති තෙ සුතං කෙන තං දණ්‌ඩකීරඤ්‌ඤං කාලිඞ්‌ගාරඤ්‌ඤං මජ්‌ඣාරඤ්‌ඤං මාතඞ්‌ගාරඤ්‌ඤං අරඤ්‌ඤං අරඤ්‌ඤභූත’’න්‌ති?
‘‘සුතං මෙතං, භන්‌තෙ, ඉසීනං මනොපදොසෙන තං දණ්‌ඩකීරඤ්‌ඤං කාලිඞ්‌ගාරඤ්‌ඤං මජ්‌ඣාරඤ්‌ඤං මාතඞ්‌ගාරඤ්‌ඤං අරඤ්‌ඤං අරඤ්‌ඤභූත’’න්‌ති.
‘‘මනසි කරොහි, ගහපති, මනසි කරිත්‌වා ඛො, ගහපති, බ්‍යාකරොහි. න ඛො තෙ සන්‌ධියති පුරිමෙන වා පච්‌ඡිමං, පච්‌ඡිමෙන වා පුරිමං. භාසිතා ඛො පන තෙ, ගහපති, එසා වාචා – ‘සච්‌චෙ අහං, භන්‌තෙ, පතිට්‌ඨාය මන්‌තෙස්‌සාමි; හොතු නො එත්‌ථ කථාසල්‌ලාපො’’’ති.
66. ‘‘පුරිමෙනෙවාහං , භන්‌තෙ, ඔපම්‌මෙන භගවතො අත්‌තමනො අභිරද්‌ධො. අපි චාහං ඉමානි භගවතො විචිත්‍රානි පඤ්‌හපටිභානානි සොතුකාමො, එවාහං භගවන්‌තං පච්‌චනීකං කාතබ්‌බං අමඤ්‌ඤිස්‌සං. අභික්‌කන්‌තං, භන්‌තෙ, අභික්‌කන්‌තං, භන්‌තෙ! සෙය්‍යථාපි, භන්‌තෙ, නික්‌කුජ්‌ජිතං වා උක්‌කුජ්‌ජෙය්‍ය, පටිච්‌ඡන්‌නං වා විවරෙය්‍ය, මූළ්‌හස්‌ස වා මග්‌ගං ආචික්‌ඛෙය්‍ය, අන්‌ධකාරෙ වා තෙලපජ්‌ජොතං ධාරෙය්‍ය – චක්‌ඛුමන්‌තො රූපානි දක්‌ඛන්‌තීති; එවමෙවං භගවතා අනෙකපරියායෙන ධම්‌මො පකාසිතො. එසාහං, භන්‌තෙ, භගවන්‌තං සරණං ගච්‌ඡාමි ධම්‌මඤ්‌චභික්‌ඛුසඞ්‌ඝඤ්‌ච. උපාසකං මං භගවා ධාරෙතු අජ්‌ජතග්‌ගෙ පාණුපෙතං සරණං ගත’’න්‌ති.
67. ‘‘අනුවිච්‌චකාරං ඛො, ගහපති, කරොහි, අනුවිච්‌චකාරො තුම්‌හාදිසානං ඤාතමනුස්‌සානං සාධු හොතී’’ති. ‘‘ඉමිනාපාහං, භන්‌තෙ, භගවතො භිය්‍යොසොමත්‌තාය අත්‌තමනො අභිරද්‌ධො යං මං භගවා එවමාහ – ‘අනුවිච්‌චකාරං ඛො, ගහපති, කරොහි, අනුවිච්‌චකාරො තුම්‌හාදිසානං ඤාතමනුස්‌සානං සාධු හොතී’ති. මඤ්‌හි, භන්‌තෙ, අඤ්‌ඤතිත්‌ථියා සාවකං ලභිත්‌වා කෙවලකප්‌පං නාළන්‌දං පටාකං පරිහරෙය්‍යුං – ‘උපාලි අම්‌හාකං ගහපති සාවකත්‌තං උපගතො’ති. අථ ච පන මං භගවා එවමාහ – ‘අනුවිච්‌චකාරං ඛො, ගහපති, කරොහි, අනුවිච්‌චකාරො තුම්‌හාදිසානං ඤාතමනුස්‌සානං සාධු හොතී’ති. එසාහං, භන්‌තෙ, දුතියම්‌පි භගවන්‌තං සරණං ගච්‌ඡාමි ධම්‌මඤ්‌ච භික්‌ඛුසඞ්‌ඝඤ්‌ච. උපාසකං මං භගවා ධාරෙතු අජ්‌ජතග්‌ගෙ පාණුපෙතං සරණං ගත’’න්‌ති.
68. ‘‘දීඝරත්‌තං ඛො තෙ, ගහපති, නිගණ්‌ඨානං ඔපානභූතං කුලං යෙන නෙසං උපගතානං පිණ්‌ඩකං දාතබ්‌බං මඤ්‌ඤෙය්‍යාසී’’ති. ‘‘ඉමිනාපාහං, භන්‌තෙ, භගවතො භිය්‍යොසොමත්‌තාය අත්‌තමනො අභිරද්‌ධො යං මං භගවා එවමාහ – ‘දීඝරත්‌තං ඛො තෙ, ගහපති, නිගණ්‌ඨානං ඔපානභූතං කුලං යෙන නෙසං උපගතානං පිණ්‌ඩකං දාතබ්‌බං මඤ්‌ඤෙය්‍යාසී’ති. සුතං මෙතං, භන්‌තෙ, සමණො ගොතමො එවමාහ – ‘මය්‌හමෙව දානං දාතබ්‌බං, නාඤ්‌ඤෙසං දානං දාතබ්‌බං; මය්‌හමෙව සාවකානං දානං දාතබ්‌බං, නාඤ්‌ඤෙසං සාවකානං දානං දාතබ්‌බං; මය්‌හමෙව දින්‌නං මහප්‌ඵලං, නාඤ්‌ඤෙසං දින්‌නං මහප්‌ඵලං; මය්‌හමෙව සාවකානං දින්‌නං මහප්‌ඵලං, නාඤ්‌ඤෙසං සාවකානං දින්‌නං මහප්‌ඵල’න්‌ති. අථ ච පන මං භගවා නිගණ්‌ඨෙසුපි දානෙ සමාදපෙති. අපි ච, භන්‌තෙ, මයමෙත්‌ථ කාලං ජානිස්‌සාම. එසාහං, භන්‌තෙ, තතියම්‌පි භගවන්‌තං සරණං ගච්‌ඡාමි ධම්‌මඤ්‌ච භික්‌ඛුසඞ්‌ඝඤ්‌ච. උපාසකං මං භගවා ධාරෙතු අජ්‌ජතග්‌ගෙ පාණුපෙතං සරණං ගත’’න්‌ති.
69. අථ ඛො භගවා උපාලිස්‌ස ගහපතිස්‌ස අනුපුබ්‌බිං කථං [ආනුපුබ්‌බීකථං (සී.), ආනුපුබ්‌බිකථං (පී.), අනුපුබ්‌බිකථං (ස්‍යා. කං. ක.)] කථෙසි, සෙය්‍යථිදං – දානකථං සීලකථං සග්‌ගකථං, කාමානං ආදීනවං ඔකාරං සංකිලෙසං, නෙක්‌ඛම්‌මෙ ආනිසංසං පකාසෙසි. යදා භගවා අඤ්‌ඤාසි උපාලිං ගහපතිං කල්‌ලචිත්‌තං මුදුචිත්‌තං විනීවරණචිත්‌තං උදග්‌ගචිත්‌තං පසන්‌නචිත්‌තං, අථ යා බුද්‌ධානං සාමුක්‌කංසිකා ධම්‌මදෙසනා තං පකාසෙසි – දුක්‌ඛං, සමුදයං, නිරොධං, මග්‌ගං. සෙය්‍යථාපි නාම සුද්‌ධං වත්‌ථං අපගතකාළකං සම්‌මදෙව රජනං පටිග්‌ගණ්‌හෙය්‍ය, එවමෙව උපාලිස්‌ස ගහපතිස්‌ස තස්‌මිංයෙව ආසනෙ විරජං වීතමලං ධම්‌මචක්‌ඛුං උදපාදි – ‘යං කිඤ්‌චි සමුදයධම්‌මං සබ්‌බං තං නිරොධධම්‌ම’න්‌ති. අථ ඛො උපාලි ගහපති දිට්‌ඨධම්‌මො පත්‌තධම්‌මො විදිතධම්‌මො පරියොගාළ්‌හධම්‌මො තිණ්‌ණවිචිකිච්‌ඡො විගතකථංකථො වෙසාරජ්‌ජප්‌පත්‌තො අපරප්‌පච්‌චයො සත්‌ථුසාසනෙ භගවන්‌තං එතදවොච – ‘‘හන්‌ද ච දානි මයං, භන්‌තෙ, ගච්‌ඡාම, බහුකිච්‌චා මයං බහුකරණීයා’’ති. ‘‘යස්‌සදානි ත්‌වං, ගහපති, කාලං මඤ්‌ඤසී’’ති.
70. අථ ඛො උපාලි ගහපති භගවතො භාසිතං අභිනන්‌දිත්‌වා අනුමොදිත්‌වා උට්‌ඨායාසනා භගවන්‌තං අභිවාදෙත්‌වා පදක්‌ඛිණං කත්‌වා යෙන සකං නිවෙසනං තෙනුපසඞ්‌කමි; උපසඞ්‌කමිත්‌වා දොවාරිකං ආමන්‌තෙසි – ‘‘අජ්‌ජතග්‌ගෙ, සම්‌ම දොවාරික, ආවරාමි ද්‌වාරං නිගණ්‌ඨානං නිගණ්‌ඨීනං, අනාවටං ද්‌වාරං භගවතො භික්‌ඛූනං භික්‌ඛුනීනං උපාසකානං උපාසිකානං. සචෙ කොචි නිගණ්‌ඨො ආගච්‌ඡති තමෙනං ත්‌වං එවං වදෙය්‍යාසි – ‘තිට්‌ඨ, භන්‌තෙ, මා පාවිසි. අජ්‌ජතග්‌ගෙ උපාලි ගහපති සමණස්‌ස ගොතමස්‌ස සාවකත්‌තං උපගතො. ආවටං ද්‌වාරං නිගණ්‌ඨානං නිගණ්‌ඨීනං, අනාවටං ද්‌වාරං භගවතො භික්‌ඛූනං භික්‌ඛුනීනං උපාසකානං උපාසිකානං . සචෙ තෙ, භන්‌තෙ, පිණ්‌ඩකෙන අත්‌ථො, එත්‌ථෙව තිට්‌ඨ, එත්‌ථෙව තෙ ආහරිස්‌සන්‌තී’’’ති. ‘‘එවං, භන්‌තෙ’’ති ඛො දොවාරිකො උපාලිස්‌ස ගහපතිස්‌ස පච්‌චස්‌සොසි.
71. අස්‌සොසි ඛො දීඝතපස්‌සී නිගණ්‌ඨො – ‘‘උපාලි කිර ගහපති සමණස්‌ස ගොතමස්‌ස සාවකත්‌තං උපගතො’’ති. අථ ඛො දීඝතපස්‌සී නිගණ්‌ඨො යෙන නිගණ්‌ඨො නාටපුත්‌තො තෙනුපසඞ්‌කමි; උපසඞ්‌කමිත්‌වා නිගණ්‌ඨං නාටපුත්‌තං එතදවොච – ‘‘සුතං මෙතං, භන්‌තෙ, උපාලි කිර ගහපති සමණස්‌ස ගොතමස්‌ස සාවකත්‌තං උපගතො’’ති. ‘‘අට්‌ඨානං ඛො එතං, තපස්‌සි , අනවකාසො යං උපාලි ගහපති සමණස්‌ස ගොතමස්‌ස සාවකත්‌තං උපගච්‌ඡෙය්‍ය. ඨානඤ්‌ච ඛො එතං විජ්‌ජති යං සමණො ගොතමො උපාලිස්‌ස ගහපතිස්‌ස සාවකත්‌තං උපගච්‌ඡෙය්‍යා’’ති . දුතියම්‌පි ඛො දීඝතපස්‌සී නිගණ්‌ඨො…පෙ.… තතියම්‌පි ඛො දීඝතපස්‌සී නිගණ්‌ඨො නිගණ්‌ඨං නාටපුත්‌තං එතදවොච – ‘‘සුතං මෙතං, භන්‌තෙ …පෙ.… උපාලිස්‌ස ගහපතිස්‌ස සාවකත්‌තං උපගච්‌ඡෙය්‍යා’’ති. ‘‘හන්‌දාහං, භන්‌තෙ, ගච්‌ඡාමි යාව ජානාමි යදි වා උපාලි ගහපති සමණස්‌ස ගොතමස්‌ස සාවකත්‌තං උපගතො යදි වා නො’’ති. ‘‘ගච්‌ඡ ත්‌වං, තපස්‌සි, ජානාහි යදි වා උපාලි ගහපති සමණස්‌ස ගොතමස්‌ස සාවකත්‌තං උපගතො යදි වා නො’’ති.
72. අථ ඛො දීඝතපස්‌සී නිගණ්‌ඨො යෙන උපාලිස්‌ස ගහපතිස්‌ස නිවෙසනං තෙනුපසඞ්‌කමි. අද්‌දසා ඛො දොවාරිකො දීඝතපස්‌සිං නිගණ්‌ඨං දූරතොව ආගච්‌ඡන්‌තං. දිස්‌වාන දීඝතපස්‌සිං නිගණ්‌ඨං එතදවොච – ‘‘තිට්‌ඨ, භන්‌තෙ, මා පාවිසි. අජ්‌ජතග්‌ගෙ උපාලි ගහපති සමණස්‌ස ගොතමස්‌ස සාවකත්‌තං උපගතො. ආවටං ද්‌වාරං නිගණ්‌ඨානං නිගණ්‌ඨීනං, අනාවටං ද්‌වාරං භගවතො භික්‌ඛූනං භික්‌ඛුනීනං උපාසකානං උපාසිකානං . සචෙ තෙ, භන්‌තෙ, පිණ්‌ඩකෙන අත්‌ථො, එත්‌ථෙව තිට්‌ඨ, එත්‌ථෙව තෙ ආහරිස්‌සන්‌තී’’ති. ‘‘න මෙ, ආවුසො, පිණ්‌ඩකෙන අත්‌ථො’’ති වත්‌වා තතො පටිනිවත්‌තිත්‌වා යෙන නිගණ්‌ඨො නාටපුත්‌තො තෙනුපසඞ්‌කමි; උපසඞ්‌කමිත්‌වා නිගණ්‌ඨං නාටපුත්‌තං එතදවොච – ‘‘සච්‌චංයෙව ඛො, භන්‌තෙ, යං උපාලි ගහපති සමණස්‌ස ගොතමස්‌ස සාවකත්‌තං උපගතො. එතං ඛො තෙ අහං, භන්‌තෙ, නාලත්‌ථං න ඛො මෙ, භන්‌තෙ, රුච්‌චති යං උපාලි ගහපති සමණස්‌ස ගොතමස්‌ස වාදං ආරොපෙය්‍ය. සමණො හි, භන්‌තෙ, ගොතමො මායාවී ආවට්‌ටනිං මායං ජානාති යාය අඤ්‌ඤතිත්‌ථියානං සාවකෙ ආවට්‌ටෙතීති. ආවට්‌ටො ඛො තෙ, භන්‌තෙ, උපාලි ගහපති සමණෙන ගොතමෙන ආවට්‌ටනියා මායායා’’ති. ‘‘අට්‌ඨානං ඛො එතං, තපස්‌සි, අනවකාසො යං උපාලි ගහපති සමණස්‌ස ගොතමස්‌ස සාවකත්‌තං උපගච්‌ඡෙය්‍ය. ඨානඤ්‌ච ඛො එතං විජ්‌ජති යං සමණො ගොතමො උපාලිස්‌ස ගහපතිස්‌ස සාවකත්‌තං උපගච්‌ඡෙය්‍යා’’ති. දුතියම්‌පි ඛො දීඝතපස්‌සී නිගණ්‌ඨො නිගණ්‌ඨං නාටපුත්‌තං එතදවොච – ‘‘සච්‌චංයෙව, භන්‌තෙ…පෙ.…උපාලිස්‌ස ගහපතිස්‌ස සාවකත්‌තං උපගච්‌ඡෙය්‍යා’’ති. තතියම්‌පි ඛො දීඝතපස්‌සී නිගණ්‌ඨො නිගණ්‌ඨං නාටපුත්‌තං එතදවොච – ‘‘සච්‌චංයෙව ඛො, භන්‌තෙ…පෙ.…උපාලිස්‌ස ගහපතිස්‌ස සාවකත්‌තං උපගච්‌ඡෙය්‍යා’’ති. ‘‘හන්‌ද චාහං , තපස්‌සි, ගච්‌ඡාමි යාව චාහං සාමංයෙව ජානාමි යදි වා උපාලි ගහපති සමණස්‌ස ගොතමස්‌ස සාවකත්‌තං උපගතො යදි වා නො’’ති.
අථ ඛො නිගණ්‌ඨො නාටපුත්‌තො මහතියා නිගණ්‌ඨපරිසාය සද්‌ධිං යෙන උපාලිස්‌ස ගහපතිස්‌ස නිවෙසනං තෙනුපසඞ්‌කමි. අද්‌දසා ඛො දොවාරිකො නිගණ්‌ඨං නාටපුත්‌තං දූරතොව ආගච්‌ඡන්‌තං. දිස්‌වාන නිගණ්‌ඨං නාටපුත්‌තං එතදවොච – ‘‘තිට්‌ඨ, භන්‌තෙ, මා පාවිසි. අජ්‌ජතග්‌ගෙ උපාලි ගහපති සමණස්‌ස ගොතමස්‌ස සාවකත්‌තං උපගතො. ආවටං ද්‌වාරං නිගණ්‌ඨානං නිගණ්‌ඨීනං, අනාවටං ද්‌වාරං භගවතො භික්‌ඛූනං භික්‌ඛුනීනං උපාසකානං උපාසිකානං. සචෙ තෙ, භන්‌තෙ, පිණ්‌ඩකෙන අත්‌ථො, එත්‌ථෙව තිට්‌ඨ, එත්‌ථෙව තෙ ආහරිස්‌සන්‌තී’’ති. ‘‘තෙන හි, සම්‌ම දොවාරික, යෙන උපාලි ගහපති තෙනුපසඞ්‌කම; උපසඞ්‌කමිත්‌වා උපාලිං ගහපතිං එවං වදෙහි – ‘නිගණ්‌ඨො, භන්‌තෙ, නාටපුත්‌තො මහතියා නිගණ්‌ඨපරිසාය සද්‌ධිං බහිද්‌වාරකොට්‌ඨකෙ ඨිතො; සො තෙ දස්‌සනකාමො’’’ති. ‘‘එවං, භන්‌තෙ’’ති ඛො දොවාරිකො නිගණ්‌ඨස්‌ස නාටපුත්‌තස්‌ස පටිස්‌සුත්‌වා යෙන උපාලි ගහපති තෙනුපසඞ්‌කමි; උපසඞ්‌කමිත්‌වා උපාලිං ගහපතිං එතදවොච – ‘‘නිගණ්‌ඨො, භන්‌තෙ, නාටපුත්‌තො මහතියා නිගණ්‌ඨපරිසාය සද්‌ධිංබහිද්‌වාරකොට්‌ඨකෙ ඨිතො; සො තෙ දස්‌සනකාමො’’ති. ‘‘තෙන හි, සම්‌ම දොවාරික, මජ්‌ඣිමාය ද්‌වාරසාලාය ආසනානි පඤ්‌ඤපෙහී’’ති. ‘‘එවං, භන්‌තෙ’’ති ඛො දොවාරිකො උපාලිස්‌ස ගහපතිස්‌ස පටිස්‌සුත්‌වා මජ්‌ඣිමාය ද්‌වාරසාලාය ආසනානි පඤ්‌ඤපෙත්‌වා යෙන උපාලි ගහපති තෙනුපසඞ්‌කමි; උපසඞ්‌කමිත්‌වා උපාලිං ගහපතිං එතදවොච – ‘‘පඤ්‌ඤත්‌තානි ඛො, භන්‌තෙ, මජ්‌ඣිමාය ද්‌වාරසාලාය ආසනානි. යස්‌සදානි කාලං මඤ්‌ඤසී’’ති.
73. අථ ඛො උපාලි ගහපති යෙන මජ්‌ඣිමා ද්‌වාරසාලා තෙනුපසඞ්‌කමි; උපසඞ්‌කමිත්‌වා යං තත්‌ථ ආසනං අග්‌ගඤ්‌ච සෙට්‌ඨඤ්‌ච උත්‌තමඤ්‌ච පණීතඤ්‌ච තත්‌ථ සාමං නිසීදිත්‌වා දොවාරිකං ආමන්‌තෙසි – ‘‘තෙන හි, සම්‌ම දොවාරික, යෙන නිගණ්‌ඨො නාටපුත්‌තො තෙනුපසඞ්‌කම; උපසඞ්‌කමිත්‌වා නිගණ්‌ඨං නාටපුත්‌තං එවං වදෙහි – ‘උපාලි, භන්‌තෙ, ගහපති එවමාහ – පවිස කිර, භන්‌තෙ, සචෙ ආකඞ්‌ඛසී’’’ති. ‘‘එවං, භන්‌තෙ’’ති ඛො දොවාරිකො උපාලිස්‌ස ගහපතිස්‌ස පටිස්‌සුත්‌වා යෙන නිගණ්‌ඨො නාටපුත්‌තො තෙනුපසඞ්‌කමි; උපසඞ්‌කමිත්‌වා නිගණ්‌ඨං නාටපුත්‌තං එතදවොච – ‘‘උපාලි, භන්‌තෙ, ගහපති එවමාහ – ‘පවිස කිර, භන්‌තෙ, සචෙ ආකඞ්‌ඛසී’’’ති. අථ ඛො නිගණ්‌ඨො නාටපුත්‌තො මහතියා නිගණ්‌ඨපරිසාය සද්‌ධිං යෙන මජ්‌ඣිමා ද්‌වාරසාලා තෙනුපසඞ්‌කමි. අථ ඛො උපාලි ගහපති – යං සුදං පුබ්‌බෙ යතො පස්‌සති නිගණ්‌ඨං නාටපුත්‌තං දූරතොව ආගච්‌ඡන්‌තං දිස්‌වාන තතො පච්‌චුග්‌ගන්‌ත්‌වා යං තත්‌ථ ආසනං අග්‌ගඤ්‌ච සෙට්‌ඨඤ්‌ච උත්‌තමඤ්‌ච පණීතඤ්‌ච තං උත්‌තරාසඞ්‌ගෙනසම්‌මජ්‌ජිත්‌වා[පමජ්‌ජිත්‌වා (සී. පී.)] පරිග්‌ගහෙත්‌වා නිසීදාපෙති සො – දානි යං තත්‌ථ ආසනං අග්‌ගඤ්‌ච සෙට්‌ඨඤ්‌ච උත්‌තමඤ්‌ච පණීතඤ්‌ච තත්‌ථ සාමං නිසීදිත්‌වා නිගණ්‌ඨං නාටපුත්‌තං එතදවොච – ‘‘සංවිජ්‌ජන්‌ති ඛො, භන්‌තෙ, ආසනානි; සචෙ ආකඞ්‌ඛසි, නිසීදා’’ති. එවං වුත්‌තෙ, නිගණ්‌ඨො නාටපුත්‌තො උපාලිං ගහපතිං එතදවොච – ‘‘උම්‌මත්‌තොසි ත්‌වං, ගහපති, දත්‌තොසි ත්‌වං, ගහපති! ‘ගච්‌ඡාමහං, භන්‌තෙ, සමණස්‌ස ගොතමස්‌ස වාදං ආරොපෙස්‌සාමී’ති ගන්‌ත්‌වා මහතාසි වාදසඞ්‌ඝාටෙන පටිමුක්‌කො ආගතො. සෙය්‍යථාපි, ගහපති, පුරිසො අණ්‌ඩහාරකො ගන්‌ත්‌වා උබ්‌භතෙහි අණ්‌ඩෙහි ආගච්‌ඡෙය්‍ය, සෙය්‍යථා වා පන ගහපති පුරිසො අක්‌ඛිකහාරකො ගන්‌ත්‌වා උබ්‌භතෙහි අක්‌ඛීහි ආගච්‌ඡෙය්‍ය; එවමෙව ඛො ත්‌වං, ගහපති, ‘ගච්‌ඡාමහං, භන්‌තෙ, සමණස්‌ස ගොතමස්‌ස වාදං ආරොපෙස්‌සාමී’ති ගන්‌ත්‌වා මහතාසි වාදසඞ්‌ඝාටෙන පටිමුක්‌කො ආගතො. ආවට්‌ටොසි ඛො ත්‌වං, ගහපති, සමණෙන ගොතමෙන ආවට්‌ටනියා මායායා’’ති.
74. ‘‘භද්‌දිකා, භන්‌තෙ, ආවට්‌ටනී මායා; කල්‍යාණී, භන්‌තෙ, ආවට්‌ටනී මායා; පියා මෙ, භන්‌තෙ, ඤාතිසාලොහිතා ඉමාය ආවට්‌ටනියා ආවට්‌ටෙය්‍යුං; පියානම්‌පි මෙ අස්‌ස ඤාතිසාලොහිතානං දීඝරත්‌තං හිතාය සුඛාය; සබ්‌බෙ චෙපි, භන්‌තෙ, ඛත්‌තියා ඉමාය ආවට්‌ටනියා ආවට්‌ටෙය්‍යුං; සබ්‌බෙසානම්‌පිස්‌ස ඛත්‌තියානං දීඝරත්‌තං හිතාය සුඛාය; සබ්‌බෙ චෙපි, භන්‌තෙ, බ්‍රාහ්‌මණා…පෙ.… වෙස්‌සා…පෙ.… සුද්‌දා ඉමාය ආවට්‌ටනියා ආවට්‌ටෙය්‍යුං; සබ්‌බෙසානම්‌පිස්‌ස සුද්‌දානං දීඝරත්‌තං හිතාය සුඛාය; සදෙවකො චෙපි, භන්‌තෙ, ලොකො සමාරකො සබ්‍රහ්‌මකො සස්‌සමණබ්‍රාහ්‌මණී පජා සදෙවමනුස්‌සා ඉමාය ආවට්‌ටනියා ආවට්‌ටෙය්‍යුං; සදෙවකස්‌සපිස්‌ස ලොකස්‌ස සමාරකස්‌ස සබ්‍රහ්‌මකස්‌ස සස්‌සමණබ්‍රාහ්‌මණියා පජාය සදෙවමනුස්‌සාය දීඝරත්‌තං හිතාය සුඛායාති. තෙන හි, භන්‌තෙ, උපමං තෙ කරිස්‌සාමි. උපමාය පිධෙකච්‌චෙ විඤ්‌ඤූ පුරිසා භාසිතස්‌ස අත්‌ථං ආජානන්‌ති.
75. ‘‘භූතපුබ්‌බං , භන්‌තෙ, අඤ්‌ඤතරස්‌ස බ්‍රාහ්‌මණස්‌ස ජිණ්‌ණස්‌ස වුඩ්‌ඪස්‌ස මහල්‌ලකස්‌ස දහරා මාණවිකා පජාපතී අහොසි ගබ්‌භිනී උපවිජඤ්‌ඤා. අථ ඛො, භන්‌තෙ, සා මාණවිකා තං බ්‍රාහ්‌මණං එතදවොච – ‘ගච්‌ඡ ත්‌වං, බ්‍රාහ්‌මණ, ආපණා මක්‌කටච්‌ඡාපකං කිණිත්‌වා ආනෙහි, යො මෙ කුමාරකස්‌ස කීළාපනකො භවිස්‌සතී’ති. එවං වුත්‌තෙ, සො බ්‍රාහ්‌මණො තං මාණවිකං එතදවොච – ‘ආගමෙහි තාව, භොති, යාව විජායති. සචෙ ත්‌වං, භොති, කුමාරකං විජායිස්‌සසි, තස්‌සා තෙ අහං ආපණා මක්‌කටච්‌ඡාපකං කිණිත්‌වා ආනෙස්‌සාමි, යො තෙ කුමාරකස්‌ස කීළාපනකො භවිස්‌සති. සචෙ පන ත්‌වං, භොති, කුමාරිකං විජායිස්‌සසි, තස්‌සා තෙ අහං ආපණා මක්‌කටච්‌ඡාපිකං කිණිත්‌වා ආනෙස්‌සාමි, යා තෙ කුමාරිකාය කීළාපනිකා භවිස්‌සතී’ති. දුතියම්‌පි ඛො, භන්‌තෙ, සා මාණවිකා…පෙ.…තතියම්‌පි ඛො, භන්‌තෙ, සා මාණවිකා තං බ්‍රාහ්‌මණං එතදවොච – ‘ගච්‌ඡ ත්‌වං, බ්‍රාහ්‌මණ, ආපණා මක්‌කටච්‌ඡාපකං කිණිත්‌වා ආනෙහි, යො මෙ කුමාරකස්‌ස කීළාපනකො භවිස්‌සතී’ති. අථ ඛො, භන්‌තෙ, සො බ්‍රාහ්‌මණො තස්‌සා මාණවිකාය සාරත්‌තො පටිබද්‌ධචිත්‌තො ආපණා මක්‌කටච්‌ඡාපකං කිණිත්‌වා ආනෙත්‌වා තං මාණවිකං එතදවොච – ‘අයං තෙ, භොති, ආපණා මක්‌කටච්‌ඡාපකො කිණිත්‌වා ආනීතො, යො තෙ කුමාරකස්‌ස කීළාපනකො භවිස්‌සතී’ති. එවං වුත්‌තෙ, භන්‌තෙ, සා මාණවිකා තං බ්‍රාහ්‌මණං එතදවොච – ‘ගච්‌ඡ ත්‌වං, බ්‍රාහ්‌මණ, ඉමං මක්‌කටච්‌ඡාපකං ආදාය යෙන රත්‌තපාණි රජතපුත්‌තො තෙනුපසඞ්‌කම; උපසඞ්‌කමිත්‌වා රත්‌තපාණිං රජකපුත්‌තං එවං වදෙහි – ඉච්‌ඡාමහං, සම්‌ම රත්‌තපාණි, ඉමං මක්‌කටච්‌ඡාපකං පීතාවලෙපනං නාම රඞ්‌ගජාතං රජිතං ආකොටිතපච්‌චාකොටිතං උභතොභාගවිමට්‌ඨ’න්‌ති.
‘‘අථ ඛො, භන්‌තෙ, සො බ්‍රාහ්‌මණො තස්‌සා මාණවිකාය සාරත්‌තො පටිබද්‌ධචිත්‌තො තං මක්‌කටච්‌ඡාපකං ආදාය යෙන රත්‌තපාණි රජකපුත්‌තො තෙනුපසඞ්‌කමි; උපසඞ්‌කමිත්‌වා රත්‌තපාණිං රජකපුත්‌තං එතදවොච – ‘ඉච්‌ඡාමහං, සම්‌ම රත්‌තපාණි, ඉමං මක්‌කටච්‌ඡාපකං පීතාවලෙපනං නාම රඞ්‌ගජාතං රජිතං ආකොටිතපච්‌චාකොටිතං උභතොභාගවිමට්‌ඨ’න්‌ති. එවං වුත්‌තෙ, භන්‌තෙ, රත්‌තපාණි රජකපුත්‌තො තං බ්‍රාහ්‌මණං එතදවොච – ‘අයං ඛො තෙ, මක්‌කටච්‌ඡාපකො රඞ්‌ගක්‌ඛමො හි ඛො, නො ආකොටනක්‌ඛමො , නො විමජ්‌ජනක්‌ඛමො’ති. එවමෙව ඛො, භන්‌තෙ, බාලානං නිගණ්‌ඨානං වාදො රඞ්‌ගක්‌ඛමො හි ඛො බාලානං නො පණ්‌ඩිතානං, නො අනුයොගක්‌ඛමො, නො විමජ්‌ජනක්‌ඛමො. අථ ඛො, භන්‌තෙ, සො බ්‍රාහ්‌මණො අපරෙන සමයෙන නවං දුස්‌සයුගං ආදාය යෙන රත්‌තපාණි රජකපුත්‌තො තෙනුපසඞ්‌කමි; උපසඞ්‌කමිත්‌වා රත්‌තපාණිං රජකපුත්‌තං එතදවොච – ‘ඉච්‌ඡාමහං, සම්‌ම රත්‌තපාණි, ඉමං නවං දුස්‌සයුගං පීතාවලෙපනං නාම රඞ්‌ගජාතං රජිතං ආකොටිතපච්‌චාකොටිතං උභතොභාගවිමට්‌ඨ’න්‌ති. එවං වුත්‌තෙ, භන්‌තෙ, රත්‌තපාණි රජකපුත්‌තො තං බ්‍රාහ්‌මණං එතදවොච – ‘ඉදං ඛො තෙ, භන්‌තෙ, නවං දුස්‌සයුගං රඞ්‌ගක්‌ඛමඤ්‌චෙව ආකොටනක්‌ඛමඤ්‌ච විමජ්‌ජනක්‌ඛමඤ්‌චා’ති. එවමෙව ඛො, භන්‌තෙ, තස්‌ස භගවතො වාදො අරහතො සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධස්‌ස රඞ්‌ගක්‌ඛමො චෙව පණ්‌ඩිතානං නො බාලානං, අනුයොගක්‌ඛමො ච විමජ්‌ජනක්‌ඛමො චා’’ති.
‘‘සරාජිකා ඛො, ගහපති, පරිසා එවං ජානාති – ‘උපාලි ගහපති නිගණ්‌ඨස්‌ස නාටපුත්‌තස්‌ස සාවකො’ති. කස්‌ස තං, ගහපති, සාවකං ධාරෙමා’’ති? එවං වුත්‌තෙ, උපාලි ගහපති උට්‌ඨායාසනා එකංසං උත්‌තරාසඞ්‌ගං කරිත්‌වා යෙන භගවා තෙනඤ්‌ජලිං පණාමෙත්‌වා නිගණ්‌ඨං නාටපුත්‌තං එතදවොච – ‘‘තෙන හි, භන්‌තෙ, සුණොහි යස්‌සාහං සාවකො’’ති –
‘‘ධීරස්‌ස විගතමොහස්‌ස, පභින්‌නඛීලස්‌ස විජිතවිජයස්‌ස;
අනීඝස්‌ස සුසමචිත්‌තස්‌ස, වුද්‌ධසීලස්‌ස සාධුපඤ්‌ඤස්‌ස;
වෙසමන්‌තරස්‌ස [වෙස්‌සන්‌තරස්‌ස (සී. පී.)] විමලස්‌ස, භගවතො තස්‌ස සාවකොහමස්‌මි.
‘‘අකථංකථිස්‌ස තුසිතස්‌ස, වන්‌තලොකාමිසස්‌ස මුදිතස්‌ස;
කතසමණස්‌ස මනුජස්‌ස, අන්‌තිමසාරීරස්‌ස නරස්‌ස;
අනොපමස්‌ස විරජස්‌ස, භගවතො තස්‌ස සාවකොහමස්‌මි.
‘‘අසංසයස්‌ස කුසලස්‌ස, වෙනයිකස්‌ස සාරථිවරස්‌ස;
අනුත්‌තරස්‌ස රුචිරධම්‌මස්‌ස, නික්‌කඞ්‌ඛස්‌ස පභාසකස්‌ස [පභාසකරස්‌ස (සී. ස්‍යා. පී.)];
මානච්‌ඡිදස්‌ස වීරස්‌ස, භගවතො තස්‌ස සාවකොහමස්‌මි.
‘‘නිසභස්‌ස අප්‌පමෙය්‍යස්‌ස, ගම්‌භීරස්‌ස මොනපත්‌තස්‌ස;
ඛෙමඞ්‌කරස්‌ස වෙදස්‌ස, ධම්‌මට්‌ඨස්‌ස සංවුතත්‌තස්‌ස;
සඞ්‌ගාතිගස්‌ස මුත්‌තස්‌ස, භගවතො තස්‌ස සාවකොහමස්‌මි.
‘‘නාගස්‌ස පන්‌තසෙනස්‌ස, ඛීණසංයොජනස්‌ස මුත්‌තස්‌ස;
පටිමන්‌තකස්‌ස [පටිමන්‌තස්‌ස (ක.)] ධොනස්‌ස, පන්‌නධජස්‌ස වීතරාගස්‌ස;
දන්‌තස්‌ස නිප්‌පපඤ්‌චස්‌ස, භගවතො තස්‌ස සාවකොහමස්‌මි.
‘‘ඉසිසත්‌තමස්‌ස අකුහස්‌ස, තෙවිජ්‌ජස්‌ස බ්‍රහ්‌මපත්‌තස්‌ස;
න්‌හාතකස්‌ස [නහාතකස්‌ස (සී. ස්‍යා. පී.)] පදකස්‌ස, පස්‌සද්‌ධස්‌ස විදිතවෙදස්‌ස;
පුරින්‌දදස්‌ස සක්‌කස්‌ස, භගවතො තස්‌ස සාවකොහමස්‌මි.
‘‘අරියස්‌ස භාවිතත්‌තස්‌ස, පත්‌තිපත්‌තස්‌ස වෙය්‍යාකරණස්‌ස;
සතිමතො විපස්‌සිස්‌ස, අනභිනතස්‌ස නො අපනතස්‌ස;
අනෙජස්‌ස වසිප්‌පත්‌තස්‌ස, භගවතො තස්‌ස සාවකොහමස්‌මි .
‘‘සමුග්‌ගතස්‌ස [සම්‌මග්‌ගතස්‌ස (සී. ස්‍යා. පී.)] ඣායිස්‌ස, අනනුගතන්‌තරස්‌ස සුද්‌ධස්‌ස;
අසිතස්‌ස හිතස්‌ස [අප්‌පහීනස්‌ස (සී. පී.), අප්‌පභීතස්‌ස (ස්‍යා.)], පවිවිත්‌තස්‌ස අග්‌ගප්‌පත්‌තස්‌ස;
තිණ්‌ණස්‌ස තාරයන්‌තස්‌ස, භගවතො තස්‌ස සාවකොහමස්‌මි.
‘‘සන්‌තස්‌ස භූරිපඤ්‌ඤස්‌ස, මහාපඤ්‌ඤස්‌ස වීතලොභස්‌ස;
තථාගතස්‌ස සුගතස්‌ස, අප්‌පටිපුග්‌ගලස්‌ස අසමස්‌ස;
විසාරදස්‌ස නිපුණස්‌ස, භගවතො තස්‌ස සාවකොහමස්‌මි.
‘‘තණ්‌හච්‌ඡිදස්‌ස බුද්‌ධස්‌ස, වීතධූමස්‌ස අනුපලිත්‌තස්‌ස;
ආහුනෙය්‍යස්‌ස යක්‌ඛස්‌ස, උත්‌තමපුග්‌ගලස්‌ස අතුලස්‌ස;
මහතො යසග්‌ගපත්‌තස්‌ස, භගවතො තස්‌ස සාවකොහමස්‌මී’’ති.
77. ‘‘කදා සඤ්‌ඤූළ්‌හා පන තෙ, ගහපති, ඉමෙ සමණස්‌ස ගොතමස්‌ස වණ්‌ණා’’ති? ‘‘සෙය්‍යථාපි, භන්‌තෙ, නානාපුප්‌ඵානං මහාපුප්‌ඵරාසි , තමෙනං දක්‌ඛො මාලාකාරො වා මාලාකාරන්‌තෙවාසී වා විචිත්‌තං මාලං ගන්‌ථෙය්‍ය; එවමෙව ඛො, භන්‌තෙ, සො භගවා අනෙකවණ්‌ණො අනෙකසතවණ්‌ණො. කො හි, භන්‌තෙ, වණ්‌ණාරහස්‌ස වණ්‌ණං න කරිස්‌සතී’’ති? අථ ඛො නිගණ්‌ඨස්‌ස නාටපුත්‌තස්‌ස භගවතො සක්‌කාරං අසහමානස්‌ස තත්‌ථෙව උණ්‌හං ලොහිතං මුඛතො උග්‌ගච්‌ඡීති[උග්‌ගඤ්‌ඡි (සී. ස්‍යා. පී.)].
උපාලිසුත්‌තං නිට්‌ඨිතං ඡට්‌ඨං
No comments:
Post a Comment