2. රට්‌ඨපාලසුත්‌තං
මෙම සුත්‍ර දේශනාවේ සිංහල පරිවර්තනයට මෙතැනින් පිවිසෙන්න
සිංහල පරිවර්ථනය සදහා font මෙතැනින් ලබාගන්න
293. එවං මෙ සුතං – එකං සමයං භගවා කුරූසු චාරිකං චරමානො මහතා භික්‌ඛුසඞ්‌ඝෙන සද්‌ධිං යෙන ථුල්‌ලකොට්‌ඨිකං [ථූලකොට්‌ඨිකං (සී. ස්‍යා. කං. පී.)] නාම කුරූනං නිගමො තදවසරි. අස්‌සොසුං ඛො ථුල්‌ලකොට්‌ඨිකා [ථූලකොට්‌ඨිතකා (සී. ස්‍යා. කං. පී.)] බ්‍රාහ්‌මණගහපතිකා – ‘‘සමණො ඛලු, භො, ගොතමො සක්‍යපුත්‌තො සක්‍යකුලා පබ්‌බජිතො කුරූසු චාරිකං චරමානො මහතා භික්‌ඛුසඞ්‌ඝෙන සද්‌ධිං ථුල්‌ලකොට්‌ඨිකං අනුප්‌පත්‌තො. තං ඛො පන භවන්‌තං ගොතමං එවං කල්‍යාණො කිත්‌තිසද්‌දො අබ්‌භුග්‌ගතො – ‘ඉතිපි සො භගවා අරහං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො විජ්‌ජාචරණසම්‌පන්‌නො සුගතො ලොකවිදූ අනුත්‌තරො පුරිසදම්‌මසාරථි සත්‌ථා දෙවමනුස්‌සානං බුද්‌ධො භගවා’ති. සො ඉමං ලොකං සදෙවකං සමාරකං සබ්‍රහ්‌මකං සස්‌සමණබ්‍රාහ්‌මණිං පජං සදෙවමනුස්‌සං සයං අභිඤ්‌ඤා සච්‌ඡිකත්‌වා පවෙදෙති. සො ධම්‌මං දෙසෙති ආදිකල්‍යාණං මජ්‌ඣෙකල්‍යාණං පරියොසානකල්‍යාණං සාත්‌ථං සබ්‍යඤ්‌ජනං, කෙවලපරිපුණ්‌ණං පරිසුද්‌ධං බ්‍රහ්‌මචරියං පකාසෙති. සාධු ඛො පන තථාරූපානං අරහතං දස්‌සනං හොතී’’ති. අථ ඛො ථුල්‌ලකොට්‌ඨිකා බ්‍රාහ්‌මණගහපතිකා යෙන භගවා තෙනුපසඞ්‌කමිංසු; උපසඞ්‌කමිත්‌වා අප්‌පෙකච්‌චෙ භගවන්‌තං අභිවාදෙත්‌වා එකමන්‌තං නිසීදිංසු; අප්‌පෙකච්‌චෙ භගවතා සද්‌ධිං සම්‌මොදිංසු, සම්‌මොදනීයං කථං සාරණීයං වීතිසාරෙත්‌වා එකමන්‌තං නිසීදිංසු; අප්‌පෙකච්‌චෙ යෙන භගවා තෙනඤ්‌ජලිං පණාමෙත්‌වා එකමන්‌තං නිසීදිංසු; අප්‌පෙකච්‌චෙ භගවතො සන්‌තිකෙ නාමගොත්‌තං සාවෙත්‌වා එකමන්‌තං නිසීදිංසු; අප්‌පෙකච්‌චෙ තුණ්‌හීභූතා එකමන්‌තං නිසීදිංසු. එකමන්‌තං නිසින්‌නෙ ඛො ථුල්‌ලකොට්‌ඨිකෙ බ්‍රාහ්‌මණගහපතිකෙ භගවා ධම්‌මියා කථාය සන්‌දස්‌සෙසි සමාදපෙසි සමුත්‌තෙජෙසි සම්‌පහංසෙසි.
294. තෙන ඛො පන සමයෙන රට්‌ඨපාලො නාම කුලපුත්‌තො තස්‌මිංයෙව ථුල්‌ලකොට්‌ඨිකෙ අග්‌ගකුලස්‌ස [අග්‌ගකුලිකස්‌ස (සී. ස්‍යා. කං. පී.)] පුත්‌තො තිස්‌සං පරිසායං නිසින්‌නො හොති. අථ ඛො රට්‌ඨපාලස්‌ස කුලපුත්‌තස්‌ස එතදහොසි – ‘‘යථා යථා ඛ්‌වාහං භගවතා ධම්‌මං දෙසිතං ආජානාමි [යථා යථා ඛො භගවා ධම්‌මං දෙසෙති (සී.)], නයිදං සුකරං අගාරං අජ්‌ඣාවසතා එකන්‌තපරිපුණ්‌ණං එකන්‌තපරිසුද්‌ධං සඞ්‌ඛලිඛිතං බ්‍රහ්‌මචරියං චරිතුං. යංනූනාහං කෙසමස්‌සුං ඔහාරෙත්‌වා කාසායානි වත්‌ථානි අච්‌ඡාදෙත්‌වා අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජෙය්‍ය’’න්‌ති. අථ ඛො ථුල්‌ලකොට්‌ඨිකා බ්‍රාහ්‌මණගහපතිකා භගවතා ධම්‌මියා කථාය සන්‌දස්‌සිතා සමාදපිතා සමුත්‌තෙජිතා සම්‌පහංසිතා භගවතො භාසිතං අභිනන්‌දිත්‌වා අනුමොදිත්‌වා උට්‌ඨායාසනා භගවන්‌තං අභිවාදෙත්‌වා පදක්‌ඛිණං කත්‌වා පක්‌කමිංසු. අථ ඛො රට්‌ඨපාලො කුලපුත්‌තො අචිරපක්‌කන්‌තෙසු ථුල්‌ලකොට්‌ඨිකෙසු බ්‍රාහ්‌මණගහපතිකෙසු යෙන භගවා තෙනුපසඞ්‌කමි; උපසඞ්‌කමිත්‌වා භගවන්‌තං අභිවාදෙත්‌වා එකමන්‌තං නිසීදි. එකමන්‌තං නිසින්‌නො ඛො රට්‌ඨපාලො කුලපුත්‌තො භගවන්‌තං එතදවොච – ‘‘යථා යථාහං, භන්‌තෙ, භගවතා ධම්‌මං දෙසිතං ආජානාමි, නයිදං සුකරං අගාරං අජ්‌ඣාවසතා එකන්‌තපරිපුණ්‌ණං එකන්‌තපරිසුද්‌ධං සඞ්‌ඛලිඛිතං බ්‍රහ්‌මචරියං චරිතුං. ඉච්‌ඡාමහං, භන්‌තෙ, කෙසමස්‌සුං ඔහාරෙත්‌වා කාසායානි වත්‌ථානි අච්‌ඡාදෙත්‌වා අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජිතුං. ලභෙය්‍යාහං, භන්‌තෙ, භගවතො සන්‌තිකෙ පබ්‌බජ්‌ජං, ලභෙය්‍යං උපසම්‌පදං. පබ්‌බාජෙතු මං භගවා’’ති[එත්‌ථ ‘‘ලභෙය්‍යාහං…පෙ.… උපසම්‌පදං’’ති වාක්‍යද්‌වයං සබ්‌බෙසුපි මූලපොත්‌ථකෙසු දිස්‌සති, පාරාජිකපාළියං පන සුදින්‌නභාණවාරෙ එතං නත්‌ථි. ‘‘පබ්‌බාජෙතු මං භගවා’’ති ඉදං පන වාක්‍යං මරම්‌මපොත්‌ථකෙ යෙව දිස්‌සති, පාරාජිකපාළියඤ්‌ච තදෙව අත්‌ථි]. ‘‘අනුඤ්‌ඤාතොසි පන ත්‌වං, රට්‌ඨපාල, මාතාපිතූහි අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජ්‌ජායා’’ති? ‘‘න ඛොහං, භන්‌තෙ, අනුඤ්‌ඤාතො මාතාපිතූහි අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජ්‌ජායා’’ති. ‘‘න ඛො, රට්‌ඨපාල, තථාගතා අනනුඤ්‌ඤාතං මාතාපිතූහි පුත්‌තං පබ්‌බාජෙන්‌තී’’ති. ‘‘ස්‌වාහං, භන්‌තෙ, තථා කරිස්‌සාමි යථා මං මාතාපිතරො අනුජානිස්‌සන්‌ති අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජ්‌ජායා’’ති.
295. අථ ඛො රට්‌ඨපාලො කුලපුත්‌තො උට්‌ඨායාසනා භගවන්‌තං අභිවාදෙත්‌වා පදක්‌ඛිණං කත්‌වා යෙන මාතාපිතරො තෙනුපසඞ්‌කමි; උපසඞ්‌කමිත්‌වා මාතාපිතරො එතදවොච – ‘‘අම්‌මතාතා, යථා යථාහං භගවතා ධම්‌මං දෙසිතං ආජානාමි, නයිදං සුකරං අගාරං අජ්‌ඣාවසතා එකන්‌තපරිපුණ්‌ණං එකන්‌තපරිසුද්‌ධං සඞ්‌ඛලිඛිතං බ්‍රහ්‌මචරියං චරිතුං. ඉච්‌ඡාමහං කෙසමස්‌සුං ඔහාරෙත්‌වා කාසායානි වත්‌ථානි අච්‌ඡාදෙත්‌වා අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජිතුං. අනුජානාථ මං අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජ්‌ජායා’’ති. එවං වුත්‌තෙ, රට්‌ඨපාලස්‌ස කුලපුත්‌තස්‌ස මාතාපිතරො රට්‌ඨපාලං කුලපුත්‌තං එතදවොචුං – ‘‘ත්‌වං ඛොසි, තාත රට්‌ඨපාල, අම්‌හාකං එකපුත්‌තකො පියො මනාපො සුඛෙධිතො සුඛපරිභතො [සුඛපරිහතො (ස්‍යා. කං. ක.) (එහි ත්‌වං තාත රට්‌ඨපාල භුඤ්‌ජ ච පිව ච පරිචාරෙ හි ච, භුඤ්‌ජන්‌තො පිවන්‌තො පරිචාරෙන්‌තො කාමෙ පරිභුඤ්‌ජන්‌තො පුඤ්‌ඤානි කරොන්‌තො අභිරමස්‌සු, න තං මයං අනුජානාම අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජ්‌ජාය,) සබ්‌බත්‌ථ දිස්‌සති, සුදින්‌නකණ්‌ඩෙ පන නත්‌ථි, අට්‌ඨකථාසුපි න දස්‌සිතං]. න ත්‌වං, තාත රට්‌ඨපාල , කස්‌සචි දුක්‌ඛස්‌ස ජානාසි. මරණෙනපි තෙ මයං අකාමකා විනා භවිස්‌සාම. කිං පන මයං තං ජීවන්‌තං අනුජානිස්‌සාම අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජ්‌ජායා’’ති? දුතියම්‌පි ඛො රට්‌ඨපාලො කුලපුත්‌තො…පෙ.… තතියම්‌පි ඛො රට්‌ඨපාලො කුලපුත්‌තො මාතාපිතරො එතදවොච – ‘‘අම්‌මතාතා, යථා යථාහං භගවතා ධම්‌මං දෙසිතං ආජානාමි, නයිදං සුකරං අගාරං අජ්‌ඣාවසතා එකන්‌තපරිපුණ්‌ණං එකන්‌තපරිසුද්‌ධං සඞ්‌ඛලිඛිතං බ්‍රහ්‌මචරියං චරිතුං. ඉච්‌ඡාමහං කෙසමස්‌සුං ඔහාරෙත්‌වා කාසායානි වත්‌ථානි අච්‌ඡාදෙත්‌වා අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජිතුං. අනුජානාථ මං අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජ්‌ජායා’’ති. තතියම්‌පි ඛො රට්‌ඨපාලස්‌ස කුලපුත්‌තස්‌ස මාතාපිතරො රට්‌ඨපාලං කුලපුත්‌තං එතදවොචුං – ‘‘ත්‌වං ඛොසි, තාත රට්‌ඨපාල, අම්‌හාකං එකපුත්‌තකො පියො මනාපො සුඛෙධිතො සුඛපරිභතො. න ත්‌වං, තාත රට්‌ඨපාල, කස්‌සචි දුක්‌ඛස්‌ස ජානාසි. මරණෙනපි තෙ මයං අකාමකා විනා භවිස්‌සාම. කිං පන මයං තං ජීවන්‌තං අනුජානිස්‌සාම අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජ්‌ජායා’’ති?
296. අථ ඛො රට්‌ඨපාලො කුලපුත්‌තො – ‘‘න මං මාතාපිතරො අනුජානන්‌ති අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජ්‌ජායා’’ති තත්‌ථෙව අනන්‌තරහිතාය භූමියා නිපජ්‌ජි – ‘‘ඉධෙව මෙ මරණං භවිස්‌සති පබ්‌බජ්‌ජා වා’’ති. අථ ඛො රට්‌ඨපාලො කුලපුත්‌තො එකම්‌පි භත්‌තං න භුඤ්‌ජි, ද්‌වෙපි භත්‌තානි න භුඤ්‌ජි, තීණිපි භත්‌තානි න භුඤ්‌ජි, චත්‌තාරිපි භත්‌තානි න භුඤ්‌ජි, පඤ්‌චපි භත්‌තානි න භුඤ්‌ජි, ඡපි භත්‌තානි න භුඤ්‌ජි, සත්‌තපි භත්‌තානි න භුඤ්‌ජි. අථ ඛො රට්‌ඨපාලස්‌ස කුලපුත්‌තස්‌ස මාතාපිතරො රට්‌ඨපාලං කුලපුත්‌තං එතදවොචුං – ‘‘ත්‌වං ඛොසි, තාත රට්‌ඨපාල, අම්‌හාකං එකපුත්‌තකො පියො මනාපො සුඛෙධිතො සුඛපරිභතො. න ත්‌වං, තාත රට්‌ඨපාල, කස්‌සචි, දුක්‌ඛස්‌ස ජානාසි [‘‘මරණෙනපි තෙ…පෙ.… පබ්‌බජ්‌ජායා’’ති වාක්‍යද්‌වයං සී. ස්‍යා. කං. පී. පොත්‌ථකෙසු දුතියට්‌ඨානෙ යෙව දිස්‌සති, පාරාජිකපාළියං පන පඨමට්‌ඨානෙ යෙව දිස්‌සති. තස්‌මා ඉධ දුතියට්‌ඨානෙ පුනාගතං අධිකං විය දිස්‌සති]. මරණෙනපි තෙ මයං අකාමකා විනා භවිස්‌සාම. කිං පන මයං තං ජීවන්‌තං අනුජානිස්‌සාම අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජ්‌ජාය. උට්‌ඨෙහි, තාත රට්‌ඨපාල, භුඤ්‌ජ ච පිව ච පරිචාරෙහි ච; භුඤ්‌ජන්‌තො පිවන්‌තො පරිචාරෙන්‌තො කාමෙ පරිභුඤ්‌ජන්‌තො පුඤ්‌ඤානි කරොන්‌තො අභිරමස්‌සු. න තං මයං අනුජානාම අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජ්‌ජාය [‘‘මරණෙනපි තෙ…පෙ.… පබ්‌බජායා’’ති වාක්‍යද්‌වයං සී. ස්‍යා. කං. පී. පොත්‌ථකෙසු දුතියට්‌ඨානෙ යෙව දිස්‌සති, පාරාජිකපාළියං පන පඨමට්‌ඨානෙ යෙව දිස්‌සති. තස්‌මා ඉධ දුතියට්‌ඨානෙ පුනාගතං අධිකං විය දිස්‌සති]. මරණෙනපි තෙ මයං අකාමකා විනා භවිස්‌සාම. කිං පන මයං තං ජීවන්‌තං අනුජානිස්‌සාම අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජ්‌ජායා’’ති? එවං වුත්‌තෙ, රට්‌ඨපාලො කුලපුත්‌තො තුණ්‌හී අහොසි. දුතියම්‌පි ඛො රට්‌ඨපාලස්‌ස කුලපුත්‌තස්‌ස මාතාපිතරො රට්‌ඨපාලං කුලපුත්‌තං එතදවොචුං…පෙ.… දුතියම්‌පි ඛො රට්‌ඨපාලො කුලපුත්‌තො තුණ්‌හී අහොසි. තතියම්‌පි ඛො රට්‌ඨපාලස්‌ස කුලපුත්‌තස්‌ස මාතාපිතරො රට්‌ඨපාලං කුලපුත්‌තං එතදවොචුං – ‘‘ත්‌වං ඛොසි, තාත රට්‌ඨපාල, අම්‌හාකං එකපුත්‌තකො පියො මනාපො සුඛෙධිතො සුඛපරිභතො. න ත්‌වං, තාත රට්‌ඨපාල, කස්‌සචි දුක්‌ඛස්‌ස ජානාසි. මරණෙනපි තෙ මයං අකාමකා විනා භවිස්‌සාම, කිං පන මයං තං ජීවන්‌තං අනුජානිස්‌සාම අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජ්‌ජාය. උට්‌ඨෙහි, තාත රට්‌ඨපාල, භුඤ්‌ජ ච පිව ච පරිචාරෙහි ච; භුඤ්‌ජන්‌තො පිවන්‌තො පරිචාරෙන්‌තො කාමෙ පරිභුඤ්‌ජන්‌තො පුඤ්‌ඤානි කරොන්‌තො අභිරමස්‌සු. න තං මයං අනුජානාම අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජ්‌ජාය. මරණෙනපි තෙ මයං අකාමකා විනා භවිස්‌සාම . කිං පන මයං තං ජීවන්‌තං අනුජානිස්‌සාම අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජ්‌ජායා’’ති? තතියම්‌පි ඛො රට්‌ඨපාලො කුලපුත්‌තො තුණ්‌හී අහොසි.
297. අථ ඛො රට්‌ඨපාලස්‌ස කුලපුත්‌තස්‌ස සහායකා යෙන රට්‌ඨපාලො කුලපුත්‌තො තෙනුපසඞ්‌කමිංසු; උපසඞ්‌කමිත්‌වා රට්‌ඨපාලං කුලපුත්‌තං එතදවොචුං – ‘‘ත්‌වං ඛොසි [ත්‌වං ඛො (සී. පී.)], සම්‌ම රට්‌ඨපාල, මාතාපිතූනං එකපුත්‌තකො පියො මනාපො සුඛෙධිතො සුඛපරිභතො. න ත්‌වං, සම්‌ම රට්‌ඨපාල, කස්‌සචි දුක්‌ඛස්‌ස ජානාසි. මරණෙනපි තෙ මාතාපිතරො අකාමකා විනා භවිස්‌සන්‌ති. කිං පන තෙ තං ජීවන්‌තං අනුජානිස්‌සන්‌ති අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජ්‌ජාය. උට්‌ඨෙහි, සම්‌ම රට්‌ඨපාල, භුඤ්‌ජ ච පිව ච පරිචාරෙහි ච; භුඤ්‌ජන්‌තො පිවන්‌තො පරිචාරෙන්‌තො කාමෙ පරිභුඤ්‌ජන්‌තො පුඤ්‌ඤානි කරොන්‌තො අභිරමස්‌සු. න තං මාතාපිතරො අනුජානිස්‌සන්‌ති [අනුජානන්‌ති (සී. ස්‍යා. කං. පී.)] අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජ්‌ජාය. මරණෙනපි තෙ මාතාපිතරො අකාමකා විනා භවිස්‌සන්‌ති. කිං පන තෙ තං ජීවන්‌තං අනුජානිස්‌සන්‌ති අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජ්‌ජායා’’ති? එවං වුත්‌තෙ, රට්‌ඨපාලො කුලපුත්‌තො තුණ්‌හී අහොසි. දුතියම්‌පි ඛො… තතියම්‌පි ඛො රට්‌ඨපාලස්‌ස කුලපුත්‌තස්‌ස සහායකා රට්‌ඨපාලං කුලපුත්‌තං එතදවොචුං – ‘‘ත්‌වං ඛොසි, සම්‌ම රට්‌ඨපාල, මාතාපිතූනං එකපුත්‌තකො පියො මනාපො සුඛෙධිතො සුඛපරිභතො, න ත්‌වං, සම්‌ම රට්‌ඨපාල, කස්‌සචි දුක්‌ඛස්‌ස ජානාසි, මරණෙනපි තෙ මාතාපිතරො අකාමකා විනා භවිස්‌සන්‌ති. කිං පන තෙ තං ජීවන්‌තං අනුජානිස්‌සන්‌ති අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජ්‌ජාය? උට්‌ඨෙහි, සම්‌ම රට්‌ඨපාල, භුඤ්‌ජ ච පිව ච පරිචාරෙහි ච, භුඤ්‌ජන්‌තො පිවන්‌තො පරිචාරෙන්‌තො කාමෙ පරිභුඤ්‌ජන්‌තො පුඤ්‌ඤානි කරොන්‌තො අභිරමස්‌සු. න තං මාතාපිතරො අනුජානිස්‌සන්‌ති අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජ්‌ජාය, මරණෙනපි තෙ මාතාපිතරො අකාමකා විනා භවිස්‌සන්‌ති. කිං පන තෙ තං ජීවන්‌තං අනුජානිස්‌සන්‌ති අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජ්‌ජායා’’ති? තතියම්‌පි ඛො රට්‌ඨපාලො කුලපුත්‌තො තුණ්‌හී අහොසි.
298. අථ ඛො රට්‌ඨපාලස්‌ස කුලපුත්‌තස්‌ස සහායකා යෙන රට්‌ඨපාලස්‌ස කුලපුත්‌තස්‌ස මාතාපිතරො තෙනුපසඞ්‌කමිංසු; උපසඞ්‌කමිත්‌වා රට්‌ඨපාලස්‌ස කුලපුත්‌තස්‌ස මාතාපිතරො එතදවොචුං – ‘‘අම්‌මතාතා, එසො රට්‌ඨපාලො කුලපුත්‌තො තත්‌ථෙව අනන්‌තරහිතාය භූමියා නිපන්‌නො – ‘ඉධෙව මෙ මරණං භවිස්‌සති පබ්‌බජ්‌ජා වා’ති. සචෙ තුම්‌හෙ රට්‌ඨපාලං කුලපුත්‌තං නානුජානිස්‌සථ අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජ්‌ජාය, තත්‌ථෙව [තත්‌ථෙවස්‌ස (සී.)] මරණං ආගමිස්‌සති. සචෙ පන තුම්‌හෙ රට්‌ඨපාලං කුලපුත්‌තං අනුජානිස්‌සථ අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජ්‌ජාය, පබ්‌බජිතම්‌පි නං දක්‌ඛිස්‌සථ. සචෙ රට්‌ඨපාලො කුලපුත්‌තො නාභිරමිස්‌සති අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජ්‌ජාය, කා තස්‌ස [කා චස්‌ස (සී.)] අඤ්‌ඤා ගති භවිස්‌සති? ඉධෙව පච්‌චාගමිස්‌සති. අනුජානාථ රට්‌ඨපාලං කුලපුත්‌තං අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජ්‌ජායා’’ති. ‘‘අනුජානාම, තාතා, රට්‌ඨපාලං කුලපුත්‌තං අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජ්‌ජාය. පබ්‌බජිතෙන ච පන [පන තෙ (ස්‍යා. කං. ක.)] මාතාපිතරො උද්‌දස්‌සෙතබ්‌බා’’ති. අථ ඛො රට්‌ඨපාලස්‌ස කුලපුත්‌තස්‌ස සහායකා යෙන රට්‌ඨපාලො කුලපුත්‌තො තෙනුපසඞ්‌කමිංසු; උපසඞ්‌කමිත්‌වා රට්‌ඨපාලං කුලපුත්‌තං එතදවොචුං – ‘‘උට්‌ඨෙහි, සම්‌ම රට්‌ඨපාල [‘‘ත්‌වං ඛොසි සම්‌ම රට්‌ඨපාල මාතාපිතූනං එකපුත්‌තකො පියො මනාපො සුඛෙධිතො සුඛපරිහතො, න ත්‌වං සම්‌ම රට්‌ඨපාල කස්‌සචි දුක්‌ඛස්‌ස ජානාසි, උට්‌ඨෙහි සම්‌ම රට්‌ඨපාල භුඤ්‌ජ ච පිව ච පරිචාරෙහි ච, භුඤ්‌ජන්‌තො පිවන්‌තො පරිචාරෙන්‌තො කාමෙ පරිභුඤ්‌ජන්‌තො පුඤ්‌ඤානි කරොන්‌තො අභිරමස්‌සු, (සී. පී. ක.)], අනුඤ්‌ඤාතොසි මාතාපිතූහි අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජ්‌ජාය. පබ්‌බජිතෙන ච පන තෙ මාතාපිතරො උද්‌දස්‌සෙතබ්‌බා’’ති.
299. අථ ඛො රට්‌ඨපාලො කුලපුත්‌තො උට්‌ඨහිත්‌වා බලං ගාහෙත්‌වා යෙන භගවා තෙනුපසඞ්‌කමි; උපසඞ්‌කමිත්‌වා භගවන්‌තං අභිවාදෙත්‌වා එකමන්‌තං නිසීදි. එකමන්‌තං නිසින්‌නො ඛො රට්‌ඨපාලො කුලපුත්‌තො භගවන්‌තං එතදවොච – ‘‘අනුඤ්‌ඤාතො අහං, භන්‌තෙ, මාතාපිතූහි අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජ්‌ජාය. පබ්‌බාජෙතු මං භගවා’’ති. අලත්‌ථ ඛො රට්‌ඨපාලො කුලපුත්‌තො භගවතො සන්‌තිකෙ පබ්‌බජ්‌ජං, අලත්‌ථ උපසම්‌පදං. අථ ඛො භගවා අචිරූපසම්‌පන්‌නෙ ආයස්‌මන්‌තෙ රට්‌ඨපාලෙ අඩ්‌ඪමාසූපසම්‌පන්‌නෙ ථුල්‌ලකොට්‌ඨිකෙ යථාභිරන්‌තං විහරිත්‌වා යෙන සාවත්‌ථි තෙන චාරිකං පක්‌කාමි. අනුපුබ්‌බෙන චාරිකං චරමානො යෙන සාවත්‌ථි තදවසරි. තත්‍ර සුදං භගවා සාවත්‌ථියං විහරති ජෙතවනෙ අනාථපිණ්‌ඩිකස්‌ස ආරාමෙ. අථ ඛො ආයස්‌මා රට්‌ඨපාලො එකො වූපකට්‌ඨො අප්‌පමත්‌තො ආතාපී පහිතත්‌තො විහරන්‌තො නචිරස්‌සෙව – යස්‌සත්‌ථාය කුලපුත්‌තා සම්‌මදෙව අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජන්‌ති තදනුත්‌තරං – බ්‍රහ්‌මචරියපරියොසානං දිට්‌ඨෙව ධම්‌මෙ සයං අභිඤ්‌ඤා සච්‌ඡිකත්‌වා උපසම්‌පජ්‌ජ විහාසි. ‘ඛීණා ජාති, වුසිතං බ්‍රහ්‌මචරියං, කතං කරණීයං, නාපරං ඉත්‌ථත්‌තායා’ති අබ්‌භඤ්‌ඤාසි. අඤ්‌ඤතරො ඛො පනායස්‌මා රට්‌ඨපාලො අරහතං අහොසි.
අථ ඛො ආයස්‌මා රට්‌ඨපාලො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්‌කමි; උපසඞ්‌කමිත්‌වා භගවන්‌තං අභිවාදෙත්‌වා එකමන්‌තං නිසීදි. එකමන්‌තං නිසින්‌නො ඛො ආයස්‌මා රට්‌ඨපාලො භගවන්‌තං එතදවොච – ‘‘ඉච්‌ඡාමහං, භන්‌තෙ, මාතාපිතරො උද්‌දස්‌සෙතුං, සචෙ මං භගවා අනුජානාතී’’ති. අථ ඛො භගවා ආයස්‌මතො රට්‌ඨපාලස්‌ස චෙතසා චෙතො පරිච්‌ච [චෙතොපරිවිතක්‌කං (සී. පී.)] මනසාකාසි. යථා [යදා (සී. පී.)] භගවා අඤ්‌ඤාසි – ‘‘අභබ්‌බො ඛො රට්‌ඨපාලො කුලපුත්‌තො සික්‌ඛං පච්‌චක්‌ඛාය හීනායාවත්‌තිතු’’න්‌ති, අථ ඛො භගවා ආයස්‌මන්‌තං රට්‌ඨපාලං එතදවොච – ‘‘යස්‌සදානි ත්‌වං, රට්‌ඨපාල, කාලං මඤ්‌ඤසී’’ති. අථ ඛො ආයස්‌මා රට්‌ඨපාලො උට්‌ඨායාසනා භගවන්‌තං අභිවාදෙත්‌වා පදක්‌ඛිණං කත්‌වා සෙනාසනං සංසාමෙත්‌වා පත්‌තචීවරමාදාය යෙන ථුල්‌ලකොට්‌ඨිකං තෙන චාරිකං පක්‌කාමි. අනුපුබ්‌බෙන චාරිකං චරමානො යෙන ථුල්‌ලකොට්‌ඨිකො තදවසරි. තත්‍ර සුදං ආයස්‌මා රට්‌ඨපාලො ථුල්‌ලකොට්‌ඨිකෙ විහරති රඤ්‌ඤො කොරබ්‍යස්‌ස මිගචීරෙ. අථ ඛො ආයස්‌මා රට්‌ඨපාලො පුබ්‌බණ්‌හසමයං නිවාසෙත්‌වා පත්‌තචීවරමාදාය ථුල්‌ලකොට්‌ඨිකං පිණ්‌ඩාය පාවිසි. ථුල්‌ලකොට්‌ඨිකෙ සපදානං පිණ්‌ඩාය චරමානො යෙන සකපිතු නිවෙසනං තෙනුපසඞ්‌කමි. තෙන ඛො පන සමයෙන ආයස්‌මතො රට්‌ඨපාලස්‌ස පිතා මජ්‌ඣිමාය ද්‌වාරසාලාය උල්‌ලිඛාපෙති. අද්‌දසා ඛො ආයස්‌මතො රට්‌ඨපාලස්‌ස පිතා ආයස්‌මන්‌තං රට්‌ඨපාලං දූරතොව ආගච්‌ඡන්‌තං. දිස්‌වාන එතදවොච – ‘‘ඉමෙහි මුණ්‌ඩකෙහි සමණකෙහි අම්‌හාකං එකපුත්‌තකො පියො මනාපො පබ්‌බාජිතො’’ති . අථ ඛො ආයස්‌මා රට්‌ඨපාලො සකපිතු නිවෙසනෙ නෙව දානං අලත්‌ථ න පච්‌චක්‌ඛානං; අඤ්‌ඤදත්‌ථු අක්‌කොසමෙව අලත්‌ථ. තෙන ඛො පන සමයෙන ආයස්‌මතො රට්‌ඨපාලස්‌ස ඤාතිදාසී ආභිදොසිකං කුම්‌මාසං ඡඩ්‌ඩෙතුකාමා හොති. අථ ඛො ආයස්‌මා රට්‌ඨපාලො තං ඤාතිදාසිං එතදවොච – ‘‘සචෙතං, භගිනි, ඡඩ්‌ඩනීයධම්‌මං, ඉධ මෙ පත්‌තෙ ආකිරා’’ති. අථ ඛො ආයස්‌මතො රට්‌ඨපාලස්‌ස ඤාතිදාසී තං ආභිදොසිකං කුම්‌මාසං ආයස්‌මතො රට්‌ඨපාලස්‌ස පත්‌තෙ ආකිරන්‌තී හත්‌ථානඤ්‌ච පාදානඤ්‌ච සරස්‌ස ච නිමිත්‌තං අග්‌ගහෙසි.
300. අථ ඛො ආයස්‌මතො රට්‌ඨපාලස්‌ස ඤාතිදාසී යෙනායස්‌මතො රට්‌ඨපාලස්‌ස මාතා තෙනුපසඞ්‌කමි; උපසඞ්‌කමිත්‌වා ආයස්‌මතො රට්‌ඨපාලස්‌ස මාතරං එතදවොච – ‘‘යග්‌ඝෙය්‍යෙ, ජානෙය්‍යාසි – ‘අය්‍යපුත්‌තො රට්‌ඨපාලො අනුප්‌පත්‌තො’’’ති. ‘‘සචෙ, ජෙ, සච්‌චං භණසි, අදාසිං තං කරොමී’’ති [සච්‌චං වදසි, අදාසී භවසීති (සී. පී.), සච්‌චං වදසි, අදාසී භවිස්‌සසි (ක.)]. අථ ඛො ආයස්‌මතො රට්‌ඨපාලස්‌ස මාතා යෙනායස්‌මතො රට්‌ඨපාලස්‌ස පිතා තෙනුපසඞ්‌කමි; උපසඞ්‌කමිත්‌වා ආයස්‌මතො රට්‌ඨපාලස්‌ස පිතරං එතදවොච – ‘‘යග්‌ඝෙ, ගහපති, ජානෙය්‍යාසි – ‘රට්‌ඨපාලො කිර කුලපුත්‌තො අනුප්‌පත්‌තො’’’ති? තෙන ඛො පන සමයෙන ආයස්‌මා රට්‌ඨපාලො තං ආභිදොසිකං කුම්‌මාසං අඤ්‌ඤතරං කුට්‌ටමූලං [කුඩ්‌ඩං (සී. ස්‍යා. කං. පී.)] නිස්‌සාය පරිභුඤ්‌ජති. අථ ඛො ආයස්‌මතො රට්‌ඨපාලස්‌ස පිතා යෙනායස්‌මා රට්‌ඨපාලො තෙනුපසඞ්‌කමි; උපසඞ්‌කමිත්‌වා ආයස්‌මන්‌තං රට්‌ඨපාලං එතදවොච – ‘‘අත්‌ථි නාම, තාත රට්‌ඨපාල, ආභිදොසිකං කුම්‌මාසං පරිභුඤ්‌ජිස්‌සසි? නනු, තාත රට්‌ඨපාල, සකං ගෙහං ගන්‌තබ්‌බ’’න්‌ති? ‘‘කුතො නො, ගහපති, අම්‌හාකං ගෙහං අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජිතානං? අනගාරා මයං, ගහපති. අගමම්‌හ ඛො තෙ, ගහපති, ගෙහං, තත්‌ථ නෙව දානං අලත්‌ථම්‌හ න පච්‌චක්‌ඛානං; අඤ්‌ඤදත්‌ථු අක්‌කොසමෙව අලත්‌ථම්‌හා’’ති. ‘‘එහි, තාත රට්‌ඨපාල, ඝරං ගමිස්‌සාමා’’ති. ‘‘අලං, ගහපති, කතං මෙ අජ්‌ජ භත්‌තකිච්‌චං’’. ‘‘තෙන හි, තාත රට්‌ඨපාල, අධිවාසෙහි ස්‌වාතනාය භත්‌ත’’න්‌ති. අධිවාසෙසි ඛො ආයස්‌මා රට්‌ඨපාලො තුණ්‌හීභාවෙන. අථ ඛො ආයස්‌මතො රට්‌ඨපාලස්‌ස පිතා ආයස්‌මතො රට්‌ඨපාලස්‌ස අධිවාසනං විදිත්‌වා යෙන සකං නිවෙසනං තෙනුපසඞ්‌කමි; උපසඞ්‌කමිත්‌වා මහන්‌තං හිරඤ්‌ඤසුවණ්‌ණස්‌ස පුඤ්‌ජං කාරාපෙත්‌වා කිලඤ්‌ජෙහි පටිච්‌ඡාදෙත්‌වා ආයස්‌මතො රට්‌ඨපාලස්‌ස පුරාණදුතියිකා ආමන්‌තෙසි – ‘‘එථ තුම්‌හෙ, වධුයො, යෙන අලඞ්‌කාරෙන අලඞ්‌කතා පුබ්‌බෙ රට්‌ඨපාලස්‌ස කුලපුත්‌තස්‌ස පියා හොථ මනාපා තෙන අලඞ්‌කාරෙන අලඞ්‌කරොථා’’ති.
301. අථ ඛො ආයස්‌මතො රට්‌ඨපාලස්‌ස පිතා තස්‌සා රත්‌තියා අච්‌චයෙන සකෙ නිවෙසනෙ පණීතං ඛාදනීයං භොජනීයං පටියාදාපෙත්‌වා ආයස්‌මතො රට්‌ඨපාලස්‌ස කාලං ආරොචෙසි – ‘‘කාලො, තාත රට්‌ඨපාල, නිට්‌ඨිතං භත්‌ත’’න්‌ති. අථ ඛො ආයස්‌මා රට්‌ඨපාලො පුබ්‌බණ්‌හසමයං නිවාසෙත්‌වා පත්‌තචීවරමාදාය යෙන සකපිතු නිවෙසනං තෙනුපසඞ්‌කමි; උපසඞ්‌කමිත්‌වා පඤ්‌ඤත්‌තෙ ආසනෙ නිසීදි. අථ ඛො ආයස්‌මතො රට්‌ඨපාලස්‌ස පිතා තං හිරඤ්‌ඤසුවණ්‌ණස්‌ස පුඤ්‌ජං විවරාපෙත්‌වා ආයස්‌මන්‌තං රට්‌ඨපාලං එතදවොච – ‘‘ඉදං තෙ, තාත රට්‌ඨපාල, මාතු මත්‌තිකං ධනං, අඤ්‌ඤං පෙත්‌තිකං, අඤ්‌ඤං පිතාමහං. සක්‌කා, තාත රට්‌ඨපාල, භොගෙ ච භුඤ්‌ජිතුං පුඤ්‌ඤානි ච කාතුං. එහි ත්‌වං, තාත රට්‌ඨපාල [රට්‌ඨපාල සික්‌ඛං පච්‌චක්‌ඛාය (සබ්‌බත්‌ථ)] , හීනායාවත්‌තිත්‌වා භොගෙ ච භුඤ්‌ජස්‌සු පුඤ්‌ඤානි ච කරොහී’’ති. ‘‘සචෙ මෙ ත්‌වං, ගහපති, වචනං කරෙය්‍යාසි, ඉමං හිරඤ්‌ඤසුවණ්‌ණස්‌ස පුඤ්‌ජං සකටෙ ආරොපෙත්‌වා නිබ්‌බාහාපෙත්‌වා මජ්‌ඣෙගඞ්‌ගාය නදියා සොතෙ ඔපිලාපෙය්‍යාසි. තං කිස්‌ස හෙතු? යෙ උප්‌පජ්‌ජිස්‌සන්‌ති හි තෙ, ගහපති, තතොනිදානං සොකපරිදෙවදුක්‌ඛදොමනස්‌සුපායාසා’’ති. අථ ඛො ආයස්‌මතො රට්‌ඨපාලස්‌ස පුරාණදුතියිකා පච්‌චෙකං පාදෙසු ගහෙත්‌වා ආයස්‌මන්‌තං රට්‌ඨපාලං එතදවොචුං – ‘‘කීදිසා නාම තා, අය්‍යපුත්‌ත, අච්‌ඡරායො යාසං ත්‌වං හෙතු බ්‍රහ්‌මචරියං චරසී’’ති? ‘‘න ඛො මයං, භගිනී, අච්‌ඡරානං හෙතු බ්‍රහ්‌මචරියං චරාමා’’ති. ‘‘භගිනිවාදෙන නො අය්‍යපුත්‌තො රට්‌ඨපාලො සමුදාචරතී’’ති තා තත්‌ථෙව මුච්‌ඡිතා පපතිංසු. අථ ඛො ආයස්‌මා රට්‌ඨපාලො පිතරං එතදවොච – ‘‘සචෙ, ගහපති, භොජනං දාතබ්‌බං, දෙථ; මා නො විහෙඨෙථා’’ති. ‘‘භුඤ්‌ජ, තාත රට්‌ඨපාල, නිට්‌ඨිතං භත්‌ත’’න්‌ති. අථ ඛො ආයස්‌මතො රට්‌ඨපාලස්‌ස පිතා ආයස්‌මන්‌තං රට්‌ඨපාලං පණීතෙන ඛාදනීයෙන භොජනීයෙන සහත්‌ථා සන්‌තප්‌පෙසි සම්‌පවාරෙසි.
302. අථ ඛො ආයස්‌මා රට්‌ඨපාලො භුත්‌තාවී ඔනීතපත්‌තපාණී ඨිතකොව ඉමා ගාථා අභාසි –
‘‘පස්‌ස චිත්‌තීකතං බිම්‌බං, අරුකායං සමුස්‌සිතං;
ආතුරං බහුසඞ්‌කප්‌පං, යස්‌ස නත්‌ථි ධුවං ඨිති.
‘‘පස්‌ස චිත්‌තීකතං රූපං, මණිනා කුණ්‌ඩලෙන ච;
අට්‌ඨි තචෙන ඔනද්‌ධං, සහ වත්‌ථෙභි සොභති.
‘‘අලත්‌තකකතා පාදා, මුඛං චුණ්‌ණකමක්‌ඛිතං;
අලං බාලස්‌ස මොහාය, නො ච පාරගවෙසිනො.
‘‘අට්‌ඨාපදකතා කෙසා, නෙත්‌තා අඤ්‌ජනමක්‌ඛිතා;
අලං බාලස්‌ස මොහාය, නො ච පාරගවෙසිනො.
‘‘අඤ්‌ජනීව නවා [අඤ්‌ජනීවණ්‌ණවා (ක.)] චිත්‌තා, පූතිකායො අලඞ්‌කතො;
අලං බාලස්‌ස මොහාය, නො ච පාරගවෙසිනො.
‘‘ඔදහි මිගවො පාසං, නාසදා වාකරං මිගො;
භුත්‌වා නිවාපං ගච්‌ඡාම [ගච්‌ඡාමි (ස්‍යා. ක.)], කන්‌දන්‌තෙ මිගබන්‌ධකෙ’’ති.
අථ ඛො ආයස්‌මා රට්‌ඨපාලො ඨිතකොව ඉමා ගාථා භාසිත්‌වා යෙන රඤ්‌ඤො කොරබ්‍යස්‌ස මිගචීරං තෙනුපසඞ්‌කමි; උපසඞ්‌කමිත්‌වා අඤ්‌ඤතරස්‌මිං රුක්‌ඛමූලෙ දිවාවිහාරං නිසීදි.
303. අථ ඛො රාජා කොරබ්‍යො මිගවං ආමන්‌තෙසි – ‘‘සොධෙහි, සම්‌ම මිගව, මිගචීරං උය්‍යානභූමිං; ගච්‌ඡාම සුභූමිං දස්‌සනායා’’ති. ‘‘එවං, දෙවා’’ති ඛො මිගවො රඤ්‌ඤො කොරබ්‍යස්‌ස පටිස්‌සුත්‌වා මිගචීරං සොධෙන්‌තො අද්‌දස ආයස්‌මන්‌තං රට්‌ඨපාලං අඤ්‌ඤතරස්‌මිං රුක්‌ඛමූලෙ දිවාවිහාරං නිසින්‌නං. දිස්‌වාන යෙන රාජා කොරබ්‍යො තෙනුපසඞ්‌කමි; උපසඞ්‌කමිත්‌වා රාජානං කොරබ්‍යං එතදවොච – ‘‘සුද්‌ධං ඛො තෙ, දෙව, මිගචීරං. අත්‌ථි චෙත්‌ථ රට්‌ඨපාලො නාම කුලපුත්‌තො ඉමස්‌මිංයෙව ථුල්‌ලකොට්‌ඨිකෙ අග්‌ගකුලස්‌ස පුත්‌තො යස්‌ස ත්‌වං අභිණ්‌හං කිත්‌තයමානො අහොසි, සො අඤ්‌ඤතරස්‌මිං රුක්‌ඛමූලෙ දිවාවිහාරං නිසින්‌නො’’ති. ‘‘තෙන හි, සම්‌ම මිගව, අලං දානජ්‌ජ උය්‍යානභූමියා. තමෙව දානි මයං භවන්‌තං රට්‌ඨපාලං පයිරුපාසිස්‌සාමා’’ති. අථ ඛො රාජා කොරබ්‍යො ‘‘යං තත්‌ථ ඛාදනීයං භොජනීයං පටියත්‌තං තං සබ්‌බං විස්‌සජ්‌ජෙථා’’ති වත්‌වා භද්‍රානි භද්‍රානි යානානි යොජාපෙත්‌වා භද්‍රං යානං අභිරුහිත්‌වා භද්‍රෙහි භද්‍රෙහි යානෙහි ථුල්‌ලකොට්‌ඨිකම්‌හා නිය්‍යාසි මහච්‌චරාජානුභාවෙන [මහච්‌චා රාජානුභාවෙන (සී.)] ආයස්‌මන්‌තං රට්‌ඨපාලං දස්‌සනාය. යාවතිකා යානස්‌ස භූමි යානෙන ගන්‌ත්‌වා යානා පච්‌චොරොහිත්‌වා පත්‌තිකොව උස්‌සටාය උස්‌සටාය පරිසාය යෙනායස්‌මා රට්‌ඨපාලො තෙනුපසඞ්‌කමි; උපසඞ්‌කමිත්‌වා ආයස්‌මතා රට්‌ඨපාලෙන සද්‌ධිං සම්‌මොදි. සම්‌මොදනීයං කථං සාරණීයං වීතිසාරෙත්‌වා එකමන්‌තං අට්‌ඨාසි. එකමන්‌තං ඨිතො ඛො රාජා කොරබ්‍යො ආයස්‌මන්‌තං රට්‌ඨපාලං එතදවොච – ‘‘ඉධ භවං රට්‌ඨපාල හත්‌ථත්‌ථරෙ [කට්‌ඨත්‌ථරෙ (ස්‍යා. කං.)] නිසීදතූ’’ති. ‘‘අලං, මහාරාජ, නිසීද ත්‌වං; නිසින්‌නො අහං සකෙ ආසනෙ’’ති. නිසීදි රාජා කොරබ්‍යො පඤ්‌ඤත්‌තෙ ආසනෙ. නිසජ්‌ජ ඛො රාජා කොරබ්‍යො ආයස්‌මන්‌තං රට්‌ඨපාලං එතදවොච –
304. ‘‘චත්‌තාරිමානි, භො රට්‌ඨපාල, පාරිජුඤ්‌ඤානි යෙහි පාරිජුඤ්‌ඤෙහි සමන්‌නාගතා ඉධෙකච්‌චෙ කෙසමස්‌සුං ඔහාරෙත්‌වා කාසායානි වත්‌ථානි අච්‌ඡාදෙත්‌වා අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජන්‌ති. කතමානි චත්‌තාරි? ජරාපාරිජුඤ්‌ඤං, බ්‍යාධිපාරිජුඤ්‌ඤං, භොගපාරිජුඤ්‌ඤං, ඤාතිපාරිජුඤ්‌ඤං. කතමඤ්‌ච, භො රට්‌ඨපාල, ජරාපාරිජුඤ්‌ඤං? ඉධ, භො රට්‌ඨපාල , එකච්‌චො ජිණ්‌ණො හොති වුඩ්‌ඪො මහල්‌ලකො අද්‌ධගතො වයොඅනුප්‌පත්‌තො. සො ඉති පටිසඤ්‌චික්‌ඛති – ‘අහං ඛොම්‌හි එතරහි ජිණ්‌ණො වුඩ්‌ඪො මහල්‌ලකො අද්‌ධගතො වයොඅනුප්‌පත්‌තො. න ඛො පන මයා සුකරං අනධිගතං වා භොගං අධිගන්‌තුං අධිගතං වා භොගං ඵාතිං කාතුං[ඵාතිකත්‌තුං (සී.)]. යංනූනාහං කෙසමස්‌සුං ඔහාරෙත්‌වා කාසායානි වත්‌ථානි අච්‌ඡාදෙත්‌වා අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජෙය්‍ය’න්‌ති. සො තෙන ජරාපාරිජුඤ්‌ඤෙන සමන්‌නාගතො කෙසමස්‌සුං ඔහාරෙත්‌වා කාසායානි වත්‌ථානි අච්‌ඡාදෙත්‌වා අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජති. ඉදං වුච්‌චති, භො රට්‌ඨපාල, ජරාපාරිජුඤ්‌ඤං. භවං ඛො පන රට්‌ඨපාලො එතරහි දහරො යුවා සුසුකාළකෙසො භද්‍රෙන යොබ්‌බනෙන සමන්‌නාගතො පඨමෙන වයසා. තං භොතො රට්‌ඨපාලස්‌ස ජරාපාරිජුඤ්‌ඤං නත්‌ථි. කිං භවං රට්‌ඨපාලො ඤත්‌වා වා දිස්‌වා වා සුත්‌වා වා අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජිතො?
‘‘කතමඤ්‌ච, භො රට්‌ඨපාල, බ්‍යාධිපාරිජුඤ්‌ඤං? ඉධ, භො රට්‌ඨපාල, එකච්‌චො ආබාධිකො හොති දුක්‌ඛිතො බාළ්‌හගිලානො. සො ඉති පටිසඤ්‌චික්‌ඛති – ‘අහං ඛොම්‌හි එතරහි ආබාධිකො දුක්‌ඛිතො බාළ්‌හගිලානො. න ඛො පන මයා සුකරං අනධිගතං වා භොගං අධිගන්‌තුං අධිගතං වා භොගං ඵාතිං කාතුං . යංනූනාහං කෙසමස්‌සුං ඔහාරෙත්‌වා කාසායානි වත්‌ථානි අච්‌ඡාදෙත්‌වා අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජෙය්‍ය’න්‌ති. සො තෙන බ්‍යාධිපාරිජුඤ්‌ඤෙන සමන්‌නාගතො කෙසමස්‌සුං ඔහාරෙත්‌වා කාසායානි වත්‌ථානි අච්‌ඡාදෙත්‌වා අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජති. ඉදං වුච්‌චති, භො රට්‌ඨපාල, බ්‍යාධිපාරිජුඤ්‌ඤං. භවං ඛො පන රට්‌ඨපාලො එතරහි අප්‌පාබාධො අප්‌පාතඞ්‌කො සමවෙපාකිනියා ගහණියා සමන්‌නාගතො නාතිසීතාය නාච්‌චුණ්‌හාය. තං භොතො රට්‌ඨපාලස්‌ස බ්‍යාධිපාරිජුඤ්‌ඤං නත්‌ථි. කිං භවං රට්‌ඨපාලො ඤත්‌වා වා දිස්‌වා වා සුත්‌වා වා අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජිතො?
‘‘කතමඤ්‌ච , භො රට්‌ඨපාල, භොගපාරිජුඤ්‌ඤං? ඉධ, භො රට්‌ඨපාල, එකච්‌චො අඩ්‌ඪො හොති මහද්‌ධනො මහාභොගො. තස්‌ස තෙ භොගා අනුපුබ්‌බෙන පරික්‌ඛයං ගච්‌ඡන්‌ති. සො ඉති පටිසඤ්‌චික්‌ඛති – ‘අහං ඛො පුබ්‌බෙ අඩ්‌ඪො අහොසිං මහද්‌ධනො මහාභොගො. තස්‌ස මෙ තෙ භොගා අනුපුබ්‌බෙන පරික්‌ඛයං ගතා. න ඛො පන මයා සුකරං අනධිගතං වා භොගං අධිගන්‌තුං අධිගතං වා භොගං ඵාතිං කාතුං. යංනූනාහං කෙසමස්‌සුං ඔහාරෙත්‌වා කාසායානි වත්‌ථානි අච්‌ඡාදෙත්‌වා අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජෙය්‍ය’න්‌ති. සො තෙන භොගපාරිජුඤ්‌ඤෙන සමන්‌නාගතො කෙසමස්‌සුං ඔහාරෙත්‌වා කාසායානි වත්‌ථානි අච්‌ඡාදෙත්‌වා අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජති. ඉදං වුච්‌චති, භො රට්‌ඨපාල, භොගපාරිජුඤ්‌ඤං. භවං ඛො පන රට්‌ඨපාලො ඉමස්‌මිංයෙව ථුල්‌ලකොට්‌ඨිකෙ අග්‌ගකුලස්‌ස පුත්‌තො. තං භොතො රට්‌ඨපාලස්‌ස භොගපාරිජුඤ්‌ඤං නත්‌ථි. කිං භවං රට්‌ඨපාලො ඤත්‌වා වා දිස්‌වා වා සුත්‌වා වා අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජිතො?
‘‘කතමඤ්‌ච , භො රට්‌ඨපාල, ඤාතිපාරිජුඤ්‌ඤං? ඉධ, භො රට්‌ඨපාල, එකච්‌චස්‌ස බහූ හොන්‌ති මිත්‌තාමච්‌චා ඤාතිසාලොහිතා. තස්‌ස තෙ ඤාතකා අනුපුබ්‌බෙන පරික්‌ඛයං ගච්‌ඡන්‌ති. සො ඉති පටිසඤ්‌චික්‌ඛති – ‘මමං ඛො පුබ්‌බෙ බහූ අහෙසුං මිත්‌තාමච්‌චා ඤාතිසාලොහිතා. තස්‌ස මෙ තෙ අනුපුබ්‌බෙන පරික්‌ඛයං ගතා. න ඛො පන මයා සුකරං අනධිගතං වා භොගං අධිගන්‌තුං අධිගතං වා භොගං ඵාතිං කාතුං. යංනූනාහං කෙසමස්‌සුං ඔහාරෙත්‌වා කාසායානි වත්‌ථානි අච්‌ඡාදෙත්‌වා අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජෙය්‍ය’න්‌ති. සො තෙන ඤාතිපාරිජුඤ්‌ඤෙන සමන්‌නාගතො කෙසමස්‌සුං ඔහාරෙත්‌වා කාසායානි වත්‌ථානි අච්‌ඡාදෙත්‌වා අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජති. ඉදං වුච්‌චති, භො රට්‌ඨපාල, ඤාතිපාරිජුඤ්‌ඤං. භොතො ඛො පන රට්‌ඨපාලස්‌ස ඉමස්‌මිංයෙව ථුල්‌ලකොට්‌ඨිකෙ බහූ මිත්‌තාමච්‌චා ඤාතිසාලොහිතා. තං භොතො රට්‌ඨපාලස්‌ස ඤාතිපාරිජුඤ්‌ඤං නත්‌ථි. කිං භවං රට්‌ඨපාලො ඤත්‌වා වා දිස්‌වා වා සුත්‌වා වා අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජිතො?
‘‘ඉමානි ඛො, භො රට්‌ඨපාල, චත්‌තාරි පාරිජුඤ්‌ඤානි, යෙහි පාරිජුඤ්‌ඤෙහි සමන්‌නාගතා ඉධෙකච්‌චෙ කෙසමස්‌සුං ඔහාරෙත්‌වා කාසායානි වත්‌ථානි අච්‌ඡාදෙත්‌වා අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජන්‌ති. තානි භොතො රට්‌ඨපාලස්‌ස නත්‌ථි. කිං භවං රට්‌ඨපාලො ඤත්‌වා වා දිස්‌වා වා සුත්‌වා වා අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජිතො’’ති?
305. ‘‘අත්‌ථි ඛො, මහාරාජ, තෙන භගවතා ජානතා පස්‌සතා අරහතා සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධෙන චත්‌තාරො ධම්‌මුද්‌දෙසා උද්‌දිට්‌ඨා, යෙ අහං [යමහං (ස්‍යා. කං. ක.)] ඤත්‌වා ච දිස්‌වා ච සුත්‌වා ච අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජිතො. කතමෙ චත්‌තාරො? ‘උපනිය්‍යති ලොකො අද්‌ධුවො’ති ඛො, මහාරාජ, තෙන භගවතා ජානතා පස්‌සතා අරහතා සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධෙන පඨමො ධම්‌මුද්‌දෙසො උද්‌දිට්‌ඨො, යමහං ඤත්‌වා ච දිස්‌වා සුත්‌වා ච අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජිතො. ‘අතාණො ලොකො අනභිස්‌සරො’ති ඛො, මහාරාජ, තෙන භගවතා ජානතා පස්‌සතා අරහතා සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධෙන දුතියො ධම්‌මුද්‌දෙසො උද්‌දිට්‌ඨො, යමහං ඤත්‌වා ච දිස්‌වා සුත්‌වා ච අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජිතො. ‘අස්‌සකො ලොකො, සබ්‌බං පහාය ගමනීය’න්‌ති ඛො, මහාරාජ, තෙන භගවතා ජානතා පස්‌සතා අරහතා සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධෙන තතියො ධම්‌මුද්‌දෙසො උද්‌දිට්‌ඨො, යමහං ඤත්‌වා ච දිස්‌වා සුත්‌වා ච අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජිතො. ‘ඌනො ලොකො අතිත්‌තො තණ්‌හාදාසො’ති ඛො, මහාරාජ, තෙන භගවතා ජානතා පස්‌සතා අරහතා සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධෙන චතුත්‌ථො ධම්‌මුද්‌දෙසො උද්‌දිට්‌ඨො, යමහං ඤත්‌වා ච දිස්‌වා සුත්‌වා ච අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජිතො. ඉමෙ ඛො, මහාරාජ, තෙන භගවතා ජානතා පස්‌සතා අරහතා සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධෙන චත්‌තාරො ධම්‌මුද්‌දෙසා උද්‌දිට්‌ඨා, යෙ අහං ඤත්‌වා ච දිස්‌වා සුත්‌වා ච අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජිතො’’ති.
306. ‘‘‘උපනිය්‍යති ලොකො අද්‌ධුවො’ති – භවං රට්‌ඨපාලො ආහ. ඉමස්‌ස , භො රට්‌ඨපාල, භාසිතස්‌ස කථං අත්‌ථො දට්‌ඨබ්‌බො’’ති? ‘‘තං කිං මඤ්‌ඤසි, මහාරාජ, ත්‌වං වීසතිවස්‌සුද්‌දෙසිකොපි පණ්‌ණවීසතිවස්‌සුද්‌දෙසිකොපි හත්‌ථිස්‌මිම්‌පි කතාවී අස්‌සස්‌මිම්‌පි කතාවී රථස්‌මිම්‌පි කතාවී ධනුස්‌මිම්‌පි කතාවී ථරුස්‌මිම්‌පි කතාවී ඌරුබලී බාහුබලී අලමත්‌තො සඞ්‌ගාමාවචරො’’ති? ‘‘අහොසිං අහං, භො රට්‌ඨපාල, වීසතිවස්‌සුද්‌දෙසිකොපි පණ්‌ණවීසතිවස්‌සුද්‌දෙසිකොපි හත්‌ථිස්‌මිම්‌පි කතාවී අස්‌සස්‌මිම්‌පි කතාවී රථස්‌මිම්‌පි කතාවී ධනුස්‌මිම්‌පි කතාවී ථරුස්‌මිම්‌පි කතාවී ඌරුබලී බාහුබලී අලමත්‌තො සඞ්‌ගාමාවචරො. අප්‌පෙකදාහං, භො රට්‌ඨපාල, ඉද්‌ධිමාව මඤ්‌ඤෙ න [ඉද්‌ධිමා මඤ්‌ඤෙ න (ස්‍යා. කං.), ඉද්‌ධිමා ච මඤ්‌ඤෙ (සී.), න විය මඤ්‌ඤෙ (ක.)] අත්‌තනො බලෙන සමසමං සමනුපස්‌සාමී’’ති. ‘‘තං කිං මඤ්‌ඤසි, මහාරාජ, එවමෙව ත්‌වං එතරහි ඌරුබලී බාහුබලී අලමත්‌තො සඞ්‌ගාමාවචරො’’ති? ‘‘නො හිදං, භො රට්‌ඨපාල. එතරහි ජිණ්‌ණො වුඩ්‌ඪො මහල්‌ලකො අද්‌ධගතො වයොඅනුප්‌පත්‌තො ආසීතිකො මෙ වයො වත්‌තති. අප්‌පෙකදාහං, භො රට්‌ඨපාල, ‘ඉධ පාදං කරිස්‌සාමී’ති අඤ්‌ඤෙනෙව පාදං කරොමී’’ති. ‘‘ඉදං ඛො තං, මහාරාජ, තෙන භගවතා ජානතා පස්‌සතා අරහතා සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධෙන සන්‌ධාය භාසිතං – ‘උපනිය්‍යති ලොකො අද්‌ධුවො’ති, යමහං ඤත්‌වා ච දිස්‌වා සුත්‌වා ච අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජිතො’’ති. ‘‘අච්‌ඡරියං, භො රට්‌ඨපාල, අබ්‌භුතං, භො රට්‌ඨපාල! යාව සුභාසිතං චිදං තෙන භගවතා ජානතා පස්‌සතා අරහතා සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධෙන – ‘උපනිය්‍යති ලොකො අද්‌ධුවො’ති. උපනිය්‍යති හි , භො රට්‌ඨපාල, ලොකො අද්‌ධුවො.
‘‘සංවිජ්‌ජන්‌තෙ ඛො, භො රට්‌ඨපාල, ඉමස්‌මිං රාජකුලෙ හත්‌ථිකායාපි අස්‌සකායාපි රථකායාපි පත්‌තිකායාපි, අම්‌හාකං ආපදාසු පරියොධාය වත්‌තිස්‌සන්‌ති. ‘අතාණො ලොකො අනභිස්‌සරො’ති – භවං රට්‌ඨපාලො ආහ. ඉමස්‌ස පන, භො රට්‌ඨපාල, භාසිතස්‌ස කථං අත්‌ථො දට්‌ඨබ්‌බො’’ති? ‘‘තං කිං මඤ්‌ඤසි, මහාරාජ, අත්‌ථි තෙ කොචි අනුසායිකො ආබාධො’’ති? ‘‘අත්‌ථි මෙ, භො රට්‌ඨපාල, අනුසායිකො ආබාධො. අප්‌පෙකදා මං, භො රට්‌ඨපාල, මිත්‌තාමච්‌චා ඤාතිසාලොහිතාපරිවාරෙත්‌වා ඨිතා හොන්‌ති – ‘ඉදානි රාජා කොරබ්‍යො කාලං කරිස්‌සති, ඉදානි රාජා කොරබ්‍යො කාලං කරිස්‌සතී’’’ති. ‘‘තං කිං මඤ්‌ඤසි, මහාරාජ, ලභසි ත්‌වං තෙ මිත්‌තාමච්‌චෙ ඤාතිසාලොහිතෙ – ‘ආයන්‌තු මෙ භොන්‌තො මිත්‌තාමච්‌චා ඤාතිසාලොහිතා, සබ්‌බෙව සන්‌තා ඉමං වෙදනං සංවිභජථ, යථාහං ලහුකතරිකං වෙදනං වෙදියෙය්‍ය’න්‌ති – උදාහු ත්‌වංයෙව තං වෙදනං වෙදියසී’’ති? ‘‘නාහං, භො රට්‌ඨපාල, ලභාමි තෙ මිත්‌තාමච්‌චෙ ඤාතිසාලොහිතෙ – ‘ආයන්‌තු මෙ භොන්‌තො මිත්‌තාමච්‌චා ඤාතිසාලොහිතා, සබ්‌බෙව සන්‌තා ඉමං වෙදනං සංවිභජථ, යථාහං ලහුකතරිකං වෙදනං වෙදියෙය්‍ය’න්‌ති. අථ ඛො අහමෙව තං වෙදනං වෙදියාමී’’ති. ‘‘ඉදං ඛො තං, මහාරාජ, තෙන භගවතා ජානතා පස්‌සතා අරහතා සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධෙන සන්‌ධාය භාසිතං – ‘අතාණො ලොකො අනභිස්‌සරො’ති, යමහං ඤත්‌වා ච දිස්‌වා සුත්‌වා ච අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජිතො’’ති. ‘‘අච්‌ඡරියං, භො රට්‌ඨපාල, අබ්‌භුතං, භො රට්‌ඨපාල! යාව සුභාසිතං චිදං තෙන භගවතා ජානතා පස්‌සතා අරහතා සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධෙන – ‘අතාණො ලොකො අනභිස්‌සරො’ති. අතාණො හි, භො රට්‌ඨපාල, ලොකො අනභිස්‌සරො.
‘‘සංවිජ්‌ජති ඛො, භො රට්‌ඨපාල, ඉමස්‌මිං රාජකුලෙ පහූතං හිරඤ්‌ඤසුවණ්‌ණං භූමිගතඤ්‌ච වෙහාසගතඤ්‌ච. ‘අස්‌සකො ලොකො, සබ්‌බං පහාය ගමනීය’න්‌ති – භවං රට්‌ඨපාලො ආහ. ඉමස්‌ස පන, භො රට්‌ඨපාල, භාසිතස්‌ස කථං අත්‌ථො දට්‌ඨබ්‌බො’’ති? ‘‘තං කිං මඤ්‌ඤසි, මහාරාජ, යථා ත්‌වං එතරහි පඤ්‌චහි කාමගුණෙහිසමප්‌පිතො සමඞ්‌ගීභූතො පරිචාරෙසි, ලච්‌ඡසි ත්‌වං පරත්‌ථාපි – ‘එවමෙවාහං ඉමෙහෙව පඤ්‌චහි කාමගුණෙහි සමප්‌පිතො සමඞ්‌ගීභූතො පරිචාරෙමී’ති, උදාහු අඤ්‌ඤෙ ඉමං භොගං පටිපජ්‌ජිස්‌සන්‌ති, ත්‌වං පන යථාකම්‌මං ගමිස්‌සසී’’ති? ‘‘යථාහං, භො රට්‌ඨපාල, එතරහි පඤ්‌චහි කාමගුණෙහි සමප්‌පිතො සමඞ්‌ගීභූතො පරිචාරෙමි, නාහං ලච්‌ඡාමි පරත්‌ථාපි – ‘එවමෙව ඉමෙහෙව පඤ්‌චහි කාමගුණෙහි සමප්‌පිතො සමඞ්‌ගීභූතො පරිචාරෙමී’ති. අථ ඛො අඤ්‌ඤෙ ඉමං භොගං පටිපජ්‌ජිස්‌සන්‌ති; අහං පන යථාකම්‌මං ගමිස්‌සාමී’’ති. ‘‘ඉදං ඛො තං, මහාරාජ, තෙන භගවතා ජානතා පස්‌සතා අරහතා සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධෙන සන්‌ධාය භාසිතං – ‘අස්‌සකො ලොකො, සබ්‌බං පහාය ගමනීය’න්‌ති, යමහං ඤත්‌වා ච දිස්‌වා ච සුත්‌වා ච අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජිතො’’ති. ‘‘අච්‌ඡරියං, භො රට්‌ඨපාල, අබ්‌භුතං, භො රට්‌ඨපාල! යාව සුභාසිතං චිදං තෙන භගවතා ජානතා පස්‌සතා අරහතා සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධෙන – ‘අස්‌සකො ලොකො , සබ්‌බං පහාය ගමනීය’න්‌ති . අස්‌සකො හි, භො රට්‌ඨපාල, ලොකො සබ්‌බං පහාය ගමනීයං.
‘‘‘ඌනො ලොකො අතිත්‌තො තණ්‌හාදාසො’ති – භවං රට්‌ඨපාලො ආහ. ඉමස්‌ස, භො රට්‌ඨපාල, භාසිතස්‌ස කථං අත්‌ථො දට්‌ඨබ්‌බො’’ති? ‘‘තං කිං මඤ්‌ඤසි, මහාරාජ, ඵීතං කුරුං අජ්‌ඣාවසසී’’ති? ‘‘එවං, භො රට්‌ඨපාල, ඵීතං කුරුං අජ්‌ඣාවසාමී’’ති. ‘‘තං කිං මඤ්‌ඤසි, මහාරාජ, ඉධ පුරිසො ආගච්‌ඡෙය්‍ය පුරත්‌ථිමාය දිසාය සද්‌ධායිකො පච්‌චයිකො. සො තං උපසඞ්‌කමිත්‌වා එවං වදෙය්‍ය – ‘යග්‌ඝෙ, මහාරාජ, ජානෙය්‍යාසි, අහං ආගච්‌ඡාමි පුරත්‌ථිමාය දිසාය? තත්‌ථද්‌දසං මහන්‌තං ජනපදං ඉද්‌ධඤ්‌චෙව ඵීතඤ්‌ච බහුජනං ආකිණ්‌ණමනුස්‌සං. බහූ තත්‌ථ හත්‌ථිකායා අස්‌සකායා රථකායා පත්‌තිකායා; බහු තත්‌ථ ධනධඤ්‌ඤං [දන්‌තාජිනං (සී. ස්‍යා. කං. පී.)]; බහු තත්‌ථ හිරඤ්‌ඤසුවණ්‌ණං අකතඤ්‌චෙව කතඤ්‌ච; බහු තත්‌ථ ඉත්‌ථිපරිග්‌ගහො. සක්‌කා ච තාවතකෙනෙව බලමත්‌තෙන [බලත්‌ථෙන (සී. ස්‍යා. කං. පී.), බහලත්‌ථෙන (ක.)] අභිවිජිනිතුං. අභිවිජින, මහාරාජා’ති, කින්‌ති නං කරෙය්‍යාසී’’ති? ‘‘තම්‌පි මයං, භො රට්‌ඨපාල, අභිවිජිය අජ්‌ඣාවසෙය්‍යාමා’’ති. ‘‘තං කිං මඤ්‌ඤසි, මහාරාජ, ඉධ පුරිසො ආගච්‌ඡෙය්‍ය පච්‌ඡිමාය දිසාය… උත්‌තරාය දිසාය… දක්‌ඛිණාය දිසාය… පරසමුද්‌දතො සද්‌ධායිකො පච්‌චයිකො. සො තං උපසඞ්‌කමිත්‌වා එවං වදෙය්‍ය – ‘යග්‌ඝෙ, මහාරාජ, ජානෙය්‍යාසි, අහං ආගච්‌ඡාමි පරසමුද්‌දතො? තත්‌ථද්‌දසං මහන්‌තං ජනපදං ඉද්‌ධඤ්‌චෙව ඵීතඤ්‌ච බහුජනං ආකිණ්‌ණමනුස්‌සං. බහූ තත්‌ථ හත්‌ථිකායා අස්‌සකායා රථකායා පත්‌තිකායා; බහු තත්‌ථ ධනධඤ්‌ඤං; බහු තත්‌ථ හිරඤ්‌ඤසුවණ්‌ණං අකතඤ්‌චෙව කතඤ්‌ච; බහු තත්‌ථ ඉත්‌ථිපරිග්‌ගහො. සක්‌කා ච තාවතකෙනෙව බලමත්‌තෙන අභිවිජිනිතුං. අභිවිජින, මහාරාජා’ති, කින්‌ති නං කරෙය්‍යාසී’’ති? ‘‘තම්‌පි මයං, භො රට්‌ඨපාල, අභිවිජිය අජ්‌ඣාවසෙය්‍යාමා’’ති. ‘‘ඉදං ඛො තං, මහාරාජ, තෙන භගවතා ජානතා පස්‌සතා අරහතා සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධෙන සන්‌ධාය භාසිතං – ‘ඌනො ලොකො අතිත්‌තො තණ්‌හාදාසො’ති, යමහං ඤත්‌වා ච දිස්‌වා සුත්‌වා ච අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජිතො’’ති. ‘‘අච්‌ඡරියං, භො රට්‌ඨපාල, අබ්‌භුතං, භො රට්‌ඨපාල! යාව සුභාසිතං චිදං තෙන භගවතා ජානතා පස්‌සතා අරහතා සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධෙන – ‘ඌනො ලොකො අතිත්‌තො තණ්‌හාදාසො’ති. ඌනො හි, භො රට්‌ඨපාල, ලොකො අතිත්‌තො තණ්‌හාදාසො’’ති.
ඉදමවොච ආයස්‌මා රට්‌ඨපාලො. ඉදං වත්‌වා අථාපරං එතදවොච –
307. ‘‘පස්‌සාමි ලොකෙ සධනෙ මනුස්‌සෙ,
ලද්‌ධාන විත්‌තං න දදන්‌ති මොහා;
ලුද්‌ධා ධනං [ලද්‌ධා ධනං (ක.)] සන්‌නිචයං කරොන්‌ති,
භිය්‍යොව කාමෙ අභිපත්‌ථයන්‌ති.
‘‘රාජා පසය්‌හා පථවිං විජිත්‌වා,
සසාගරන්‌තං මහිමාවසන්‌තො [මහියා වසන්‌තො (සී. ක.)];
ඔරං සමුද්‌දස්‌ස අතිත්‌තරූපො,
‘‘රාජා ච අඤ්‌ඤෙ ච බහූ මනුස්‌සා,
අවීතතණ්‌හා [අතිත්‌තතණ්‌හා (ක.)] මරණං උපෙන්‌ති;
ඌනාව හුත්‌වාන ජහන්‌ති දෙහං,
කාමෙහි ලොකම්‌හි න හත්‌ථි තිත්‌ති.
‘‘කන්‌දන්‌ති නං ඤාතී පකිරිය කෙසෙ,
අහොවතා නො අමරාති චාහු;
වත්‌ථෙන නං පාරුතං නීහරිත්‌වා,
චිතං සමාදාය [සමාධාය (සී.)] තතොඩහන්‌ති.
‘‘සො ඩය්‌හති සූලෙහි තුජ්‌ජමානො,
එකෙන වත්‌ථෙන පහාය භොගෙ;
න මීයමානස්‌ස භවන්‌ති තාණා,
ඤාතීධ මිත්‌තා අථ වා සහායා.
සත්‌තො පන ගච්‌ඡති යෙන කම්‌මං;
න මීයමානං ධනමන්‌වෙති කිඤ්‌චි,
පුත්‌තා ච දාරා ච ධනඤ්‌ච රට්‌ඨං.
‘‘න දීඝමායුං ලභතෙ ධනෙන, න චාපි විත්‌තෙන ජරං විහන්‌ති;
අප්‌පං හිදං ජීවිතමාහු ධීරා, අසස්‌සතං විප්‌පරිණාමධම්‌මං.
‘‘අඩ්‌ඪා දලිද්‌දා ච ඵුසන්‌ති ඵස්‌සං,
බාලො ච ධීරො ච තථෙව ඵුට්‌ඨො;
බාලො ච බාල්‍යා වධිතොව සෙති,
ධීරො ච [ධීරොව (ක.)] න වෙධති ඵස්‌සඵුට්‌ඨො.
‘‘තස්‌මා හි පඤ්‌ඤාව ධනෙන සෙය්‍යො,
යාය වොසානමිධාධිගච්‌ඡති;
අබ්‍යොසිතත්‌තා [අසොසිතත්‌තා (සී. පී.)] හි භවාභවෙසු,
පාපානි කම්‌මානි කරොන්‌ති මොහා.
‘‘උපෙති ගබ්‌භඤ්‌ච පරඤ්‌ච ලොකං,
සංසාරමාපජ්‌ජ පරම්‌පරාය;
තස්‌සප්‌පපඤ්‌ඤො අභිසද්‌දහන්‌තො,
උපෙති ගබ්‌භඤ්‌ච පරඤ්‌ච ලොකං.
සකම්‌මුනා හඤ්‌ඤති පාපධම්‌මො;
එවං පජා පෙච්‌ච පරම්‌හි ලොකෙ,
සකම්‌මුනා හඤ්‌ඤති පාපධම්‌මො.
‘‘කාමාහි චිත්‍රා මධුරා මනොරමා,
විරූපරූපෙන මථෙන්‌ති චිත්‌තං;
ආදීනවං කාමගුණෙසු දිස්‌වා,
තස්‌මා අහං පබ්‌බජිතොම්‌හි රාජ.
‘‘දුමප්‌ඵලානෙව පතන්‌ති මාණවා,
දහරා ච වුඩ්‌ඪා ච සරීරභෙදා;
එතම්‌පි දිස්‌වා [එවම්‌පි දිස්‌වා (සී.), එතං විදිත්‌වා (ස්‍යා. කං.)] පබ්‌බජිතොම්‌හි රාජ,
අපණ්‌ණකං සාමඤ්‌ඤමෙව සෙය්‍යො’’ති.
රට්‌ඨපාලසුත්‌තං නිට්‌ඨිතං දුතියං.
No comments:
Post a Comment