8. බාහිතිකසුත්‌තං
358. එවං මෙ සුතං – එකං සමයං භගවා සාවත්‌ථියං විහරති ජෙතවනෙ අනාථපිණ්‌ඩිකස්‌ස ආරාමෙ. අථ ඛො ආයස්‌මා ආනන්‌දො පුබ්‌බණ්‌හසමයං නිවාසෙත්‌වා පත්‌තචීවරමාදාය සාවත්‌ථියං පිණ්‌ඩාය පාවිසි. සාවත්‌ථියං පිණ්‌ඩාය චරිත්‌වා පච්‌ඡාභත්‌තං පිණ්‌ඩපාතපටික්‌කන්‌තො යෙන පුබ්‌බාරාමො මිගාරමාතුපාසාදො තෙනුපසඞ්‌කමි දිවාවිහාරාය. තෙන ඛො පන සමයෙන රාජා පසෙනදි කොසලො එකපුණ්‌ඩරීකං නාගං අභිරුහිත්‌වා සාවත්‌ථියා නිය්‍යාති දිවා දිවස්‌ස. අද්‌දසා ඛො රාජා පසෙනදි කොසලො ආයස්‌මන්‌තං ආනන්‌දං දූරතොව ආගච්‌ඡන්‌තං. දිස්‌වාන සිරිවඩ්‌ඪං මහාමත්‌තං ආමන්‌තෙසි – ‘‘ආයස්‌මා නො එසො, සම්‌ම සිරිවඩ්‌ඪ, ආනන්‌දො’’ති . ‘‘එවං, මහාරාජ, ආයස්‌මා එසො ආනන්‌දො’’ති. අථ ඛො රාජා පසෙනදි කොසලො අඤ්‌ඤතරං පුරිසං ආමන්‌තෙසි – ‘‘එහි ත්‌වං, අම්‌භො පුරිස, යෙනායස්‌මා ආනන්‌දො තෙනුපසඞ්‌කම; උපසඞ්‌කමිත්‌වා මම වචනෙන ආයස්‌මතො ආනන්‌දස්‌ස පාදෙ සිරසා වන්‌දාහි – ‘රාජා, භන්‌තෙ, පසෙනදි කොසලො ආයස්‌මතො ආනන්‌දස්‌ස පාදෙ සිරසා වන්‌දතී’ති. එවඤ්‌ච වදෙහි – ‘සචෙ කිර, භන්‌තෙ, ආයස්‌මතො ආනන්‌දස්‌ස න කිඤ්‌චි අච්‌චායිකං කරණීයං, ආගමෙතු කිර, භන්‌තෙ, ආයස්‌මා ආනන්‌දො මුහුත්‌තං අනුකම්‌පං උපාදායා’’’ති. ‘‘එවං, දෙවා’’ති ඛො සො පුරිසො රඤ්‌ඤො පසෙනදිස්‌ස කොසලස්‌ස පටිස්‌සුත්‌වා යෙනායස්‌මාආනන්‌දො තෙනුපසඞ්‌කමි; උපසඞ්‌කමිත්‌වා ආයස්‌මන්‌තං ආනන්‌දං අභිවාදෙත්‌වා එකමන්‌තං අට්‌ඨාසි. එකමන්‌තං ඨිතො ඛො සො පුරිසො ආයස්‌මන්‌තං ආනන්‌දං එතදවොච – ‘‘රාජා, භන්‌තෙ, පසෙනදි කොසලො ආයස්‌මතො ආනන්‌දස්‌ස පාදෙ සිරසා වන්‌දති; එවඤ්‌ච වදෙති – ‘සචෙ කිර, භන්‌තෙ, ආයස්‌මතො ආනන්‌දස්‌ස න කිඤ්‌චි අච්‌චායිකං කරණීයං, ආගමෙතු කිර, භන්‌තෙ, ආයස්‌මා ආනන්‌දො මුහුත්‌තං අනුකම්‌පං උපාදායා’’’ති. අධිවාසෙසි ඛො ආයස්‌මා ආනන්‌දො තුණ්‌හීභාවෙන. අථ ඛො රාජා පසෙනදි කොසලො යාවතිකා නාගස්‌ස භූමි නාගෙන ගන්‌ත්‌වා නාගා පච්‌චොරොහිත්‌වා පත්‌තිකොව යෙනායස්‌මා ආනන්‌දො තෙනුපසඞ්‌කමි; උපසඞ්‌කමිත්‌වා ආයස්‌මන්‌තං ආනන්‌දං අභිවාදෙත්‌වා එකමන්‌තං අට්‌ඨාසි. එකමන්‌තං ඨිතො ඛො රාජා පසෙනදි කොසලො ආයස්‌මන්‌තං ආනන්‌දං එතදවොච – ‘‘සචෙ, භන්‌තෙ, ආයස්‌මතො ආනන්‌දස්‌ස න කිඤ්‌චි අච්‌චායිකං කරණීයං , සාධු, භන්‌තෙ, ආයස්‌මා ආනන්‌දො යෙන අචිරවතියා නදියා තීරං තෙනුපසඞ්‌කමතු අනුකම්‌පං උපාදායා’’ති. අධිවාසෙසි ඛො ආයස්‌මා ආනන්‌දො තුණ්‌හීභාවෙන.
359. අථ ඛො ආයස්‌මා ආනන්‌දො යෙන අචිරවතියා නදියා තීරං තෙනුපසඞ්‌කමි; උපසඞ්‌කමිත්‌වා අඤ්‌ඤතරස්‌මිං රුක්‌ඛමූලෙ පඤ්‌ඤත්‌තෙ ආසනෙ නිසීදි. අථ ඛො රාජා පසෙනදි කොසලො යාවතිකා නාගස්‌ස භූමි නාගෙන ගන්‌ත්‌වා නාගා පච්‌චොරොහිත්‌වා පත්‌තිකොව යෙනායස්‌මා ආනන්‌දො තෙනුපසඞ්‌කමි; උපසඞ්‌කමිත්‌වා ආයස්‌මන්‌තං ආනන්‌දං අභිවාදෙත්‌වා එකමන්‌තං අට්‌ඨාසි. එකමන්‌තං ඨිතො ඛො රාජා පසෙනදි කොසලො ආයස්‌මන්‌තං ආනන්‌දං එතදවොච – ‘‘ඉධ, භන්‌තෙ, ආයස්‌මා ආනන්‌දො හත්‌ථත්‌ථරෙ නිසීදතූ’’ති. ‘‘අලං, මහාරාජ. නිසීද ත්‌වං; නිසින්‌නො අහං සකෙ ආසනෙ’’ති. නිසීදි ඛො රාජා පසෙනදි කොසලො පඤ්‌ඤත්‌තෙ ආසනෙ. නිසජ්‌ජ ඛො රාජා පසෙනදි කොසලො ආයස්‌මන්‌තං ආනන්‌දං එතදවොච – ‘‘කිං නු ඛො, භන්‌තෙ ආනන්‌ද, සො භගවා තථාරූපං කායසමාචාරං සමාචරෙය්‍ය, ය්‌වාස්‌ස කායසමාචාරො ඔපාරම්‌භො සමණෙහි බ්‍රාහ්‌මණෙහී’’ති [බ්‍රාහ්‌මණෙහි විඤ්‌ඤූහීති (සබ්‌බත්‌ථ) අට්‌ඨකථා ටීකා ඔලොකෙතබ්‌බා]? ‘‘න ඛො, මහාරාජ, සො භගවා තථාරූපං කායසමාචාරං සමාචරෙය්‍ය, ය්‌වාස්‌ස කායසමාචාරො ඔපාරම්‌භො සමණෙහි බ්‍රාහ්‌මණෙහි විඤ්‌ඤූහී’’ති.
‘‘කිං පන, භන්‌තෙ ආනන්‌ද, සො භගවා තථාරූපං වචීසමාචාරං…පෙ.… මනොසමාචාරං සමාචරෙය්‍ය, ය්‌වාස්‌ස මනොසමාචාරො ඔපාරම්‌භො සමණෙහි බ්‍රාහ්‌මණෙහී’’ති [බ්‍රාහ්‌මණෙහි විඤ්‌ඤූහීති (සබ්‌බත්‌ථ) අට්‌ඨකථා ටීකා ඔලොකෙතබ්‌බා]? ‘‘න ඛො, මහාරාජ, සො භගවා තථාරූපං මනොසමාචාරං සමාචරෙය්‍ය, ය්‌වාස්‌ස මනොසමාචාරො ඔපාරම්‌භො සමණෙහි බ්‍රාහ්‌මණෙහි විඤ්‌ඤූහී’’ති.
‘‘අච්‌ඡරියං, භන්‌තෙ, අබ්‌භුතං, භන්‌තෙ! යඤ්‌හි මයං, භන්‌තෙ, නාසක්‌ඛිම්‌හා පඤ්‌හෙන පරිපූරෙතුං තං, භන්‌තෙ, ආයස්‌මතා ආනන්‌දෙන පඤ්‌හස්‌ස වෙය්‍යාකරණෙන පරිපූරිතං. යෙ තෙ, භන්‌තෙ, බාලා අබ්‍යත්‌තා අනනුවිච්‌ච අපරියොගාහෙත්‌වා පරෙසං වණ්‌ණං වා අවණ්‌ණං වා භාසන්‌ති, න මයං තං සාරතො පච්‌චාගච්‌ඡාම; යෙ පන [යෙ ච ඛො (සී. ස්‍යා. කං. පී.)] තෙ, භන්‌තෙ , පණ්‌ඩිතා වියත්‌තා [බ්‍යත්‌තා (සී. ස්‍යා. කං. පී.)] මෙධාවිනො අනුවිච්‌ච පරියොගාහෙත්‌වා පරෙසං වණ්‌ණං වා අවණ්‌ණං වා භාසන්‌ති, මයං තං සාරතො පච්‌චාගච්‌ඡාම’’.
360. ‘‘කතමො පන, භන්‌තෙ ආනන්‌ද, කායසමාචාරො ඔපාරම්‌භො සමණෙහි බ්‍රාහ්‌මණෙහි විඤ්‌ඤූහී’’ති? ‘‘යො ඛො, මහාරාජ, කායසමාචාරො අකුසලො’’.
‘‘කතමො පන, භන්‌තෙ, කායසමාචාරො අකුසලො’’? ‘‘යො ඛො, මහාරාජ, කායසමාචාරො සාවජ්‌ජො’’.
‘‘කතමො පන, භන්‌තෙ, කායසමාචාරො සාවජ්‌ජො’’? ‘‘යො ඛො, මහාරාජ, කායසමාචාරො සබ්‍යාබජ්‌ඣො’’ [සබ්‍යාපජ්‌ඣො (සී. ස්‍යා. කං. පී.), සබ්‍යාපජ්‌ජො (ක.)].
‘‘කතමො පන, භන්‌තෙ, කායසමාචාරො සබ්‍යාබජ්‌ඣො’’? ‘‘යො ඛො, මහාරාජ, කායසමාචාරො දුක්‌ඛවිපාකො’’.
‘‘කතමො පන, භන්‌තෙ, කායසමාචාරො දුක්‌ඛවිපාකො’’? ‘‘යො ඛො, මහාරාජ, කායසමාචාරො අත්‌තබ්‍යාබාධායපි සංවත්‌තති, පරබ්‍යාබාධායපි සංවත්‌තති, උභයබ්‍යාබාධායපි සංවත්‌තති තස්‌ස අකුසලා ධම්‌මා අභිවඩ්‌ඪන්‌ති, කුසලා ධම්‌මා පරිහායන්‌ති; එවරූපො ඛො, මහාරාජ, කායසමාචාරො ඔපාරම්‌භො සමණෙහි බ්‍රාහ්‌මණෙහි විඤ්‌ඤූහී’’ති.
‘‘කතමො පන, භන්‌තෙ ආනන්‌ද, වචීසමාචාරො…පෙ.… මනොසමාචාරො ඔපාරම්‌භො සමණෙහි බ්‍රාහ්‌මණෙහි විඤ්‌ඤූහී’’ති? ‘‘යො ඛො, මහාරාජ, මනොසමාචාරො අකුසලො’’.
‘‘කතමො පන, භන්‌තෙ, මනොසමාචාරො අකුසලො’’? ‘‘යො ඛො, මහාරාජ, මනොසමාචාරො සාවජ්‌ජො’’.
‘‘කතමො පන, භන්‌තෙ, මනොසමාචාරො සාවජ්‌ජො’’? ‘‘යො ඛො, මහාරාජ, මනොසමාචාරො සබ්‍යාබජ්‌ඣො’’.
‘‘කතමො පන, භන්‌තෙ, මනොසමාචාරො සබ්‍යාබජ්‌ඣො’’? ‘‘යො ඛො, මහාරාජ, මනොසමාචාරො දුක්‌ඛවිපාකො’’.
‘‘කතමො පන, භන්‌තෙ, මනොසමාචාරො දුක්‌ඛවිපාකො’’? ‘‘යො ඛො, මහාරාජ, මනොසමාචාරො අත්‌තබ්‍යාබාධායපි සංවත්‌තති, පරබ්‍යාබාධායපි සංවත්‌තති, උභයබ්‍යාබාධායපි සංවත්‌තති තස්‌ස අකුසලා ධම්‌මා අභිවඩ්‌ඪන්‌ති, කුසලා ධම්‌මා පරිහායන්‌ති; එවරූපො ඛො, මහාරාජ, මනොසමාචාරො ඔපාරම්‌භො සමණෙහි බ්‍රාහ්‌මණෙහි විඤ්‌ඤූහී’’ති.
‘‘කිං නු ඛො, භන්‌තෙ ආනන්‌ද, සො භගවා සබ්‌බෙසංයෙව අකුසලානං ධම්‌මානං පහානං වණ්‌ණෙතී’’ති? ‘‘සබ්‌බාකුසලධම්‌මපහීනො ඛො, මහාරාජ, තථාගතො කුසලධම්‌මසමන්‌නාගතො’’ති.
361. ‘‘කතමො පන, භන්‌තෙ ආනන්‌ද, කායසමාචාරො අනොපාරම්‌භො සමණෙහි බ්‍රාහ්‌මණෙහි විඤ්‌ඤූහී’’ති? ‘‘යො ඛො, මහාරාජ, කායසමාචාරො කුසලො’’.
‘‘කතමො පන, භන්‌තෙ, කායසමාචාරො කුසලො’’? ‘‘යො ඛො, මහාරාජ, කායසමාචාරො අනවජ්‌ජො’’.
‘‘කතමො පන, භන්‌තෙ, කායසමාචාරො අනවජ්‌ජො’’? ‘‘යො ඛො, මහාරාජ, කායසමාචාරො අබ්‍යාබජ්‌ඣො’’.
‘‘කතමො පන, භන්‌තෙ, කායසමාචාරො අබ්‍යාබජ්‌ඣො’’? ‘‘යො ඛො, මහාරාජ, කායසමාචාරො සුඛවිපාකො’’.
‘‘කතමො පන, භන්‌තෙ, කායසමාචාරො සුඛවිපාකො’’?
‘‘යො ඛො, මහාරාජ, කායසමාචාරො නෙවත්‌තබ්‍යාබාධායපි සංවත්‌තති, න පරබ්‍යාබාධායපි සංවත්‌තති, න උභයබ්‍යාබාධායපි සංවත්‌තති තස්‌ස අකුසලා ධම්‌මා පරිහායන්‌ති, කුසලා ධම්‌මා අභිවඩ්‌ඪන්‌ති; එවරූපො ඛො, මහාරාජ, කායසමාචාරො අනොපාරම්‌භො සමණෙහි බ්‍රාහ්‌මණෙහි විඤ්‌ඤූහී’’ති.
‘‘කතමො පන, භන්‌තෙ ආනන්‌ද, වචීසමාචාරො…පෙ.… මනොසමාචාරො අනොපාරම්‌භො සමණෙහි බ්‍රාහ්‌මණෙහි විඤ්‌ඤූහී’’ති? ‘‘යො ඛො, මහාරාජ, මනොසමාචාරො කුසලො’’.
‘‘කතමො පන, භන්‌තෙ, මනොසමාචාරො කුසලො’’? ‘‘යො ඛො, මහාරාජ, මනොසමාචාරො අනවජ්‌ජො’’.
‘‘කතමො පන, භන්‌තෙ, මනොසමාචාරො අනවජ්‌ජො’’? ‘‘යො ඛො, මහාරාජ, මනොසමාචාරො අබ්‍යාබජ්‌ඣො’’.
‘‘කතමො පන, භන්‌තෙ, මනොසමාචාරො අබ්‍යාබජ්‌ඣො’’? ‘‘යො ඛො, මහාරාජ, මනොසමාචාරො සුඛවිපාකො’’.
‘‘කතමො පන, භන්‌තෙ, මනොසමාචාරො සුඛවිපාකො’’? ‘‘යො ඛො, මහාරාජ, මනොසමාචාරො නෙවත්‌තබ්‍යාබාධායපි සංවත්‌තති, න පරබ්‍යාබාධායපි සංවත්‌තති, න උභයබ්‍යාබාධායපි සංවත්‌තති. තස්‌ස අකුසලා ධම්‌මා පරිහායන්‌ති, කුසලා ධම්‌මා අභිවඩ්‌ඪන්‌ති. එවරූපො ඛො, මහාරාජ, මනොසමාචාරො අනොපාරම්‌භො සමණෙහි බ්‍රාහ්‌මණෙහි විඤ්‌ඤූහී’’ති.
‘‘කිං පන, භන්‌තෙ ආනන්‌ද, සො භගවා සබ්‌බෙසංයෙව කුසලානං ධම්‌මානං උපසම්‌පදං වණ්‌ණෙතී’’ති? ‘‘සබ්‌බාකුසලධම්‌මපහීනො ඛො, මහාරාජ, තථාගතො කුසලධම්‌මසමන්‌නාගතො’’ති.
362. ‘‘අච්‌ඡරියං , භන්‌තෙ, අබ්‌භුතං, භන්‌තෙ! යාව සුභාසිතං චිදං [සුභාසිතමිදං (සී.)], භන්‌තෙ, ආයස්‌මතා ආනන්‌දෙන. ඉමිනා ච මයං, භන්‌තෙ, ආයස්‌මතො ආනන්‌දස්‌ස සුභාසිතෙන අත්‌තමනාභිරද්‌ධා. එවං අත්‌තමනාභිරද්‌ධා ච මයං , භන්‌තෙ, ආයස්‌මතො ආනන්‌දස්‌ස සුභාසිතෙන. සචෙ, භන්‌තෙ, ආයස්‌මතො ආනන්‌දස්‌ස හත්‌ථිරතනං කප්‌පෙය්‍ය, හත්‌ථිරතනම්‌පි මයං ආයස්‌මතො ආනන්‌දස්‌ස දදෙය්‍යාම. සචෙ, භන්‌තෙ, ආයස්‌මතො ආනන්‌දස්‌ස අස්‌සරතනං කප්‌පෙය්‍ය, අස්‌සරතනම්‌පි මයං ආයස්‌මතො ආනන්‌දස්‌ස දදෙය්‍යාම. සචෙ, භන්‌තෙ, ආයස්‌මතො ආනන්‌දස්‌ස ගාමවරං කප්‌පෙය්‍ය, ගාමවරම්‌පි මයං ආයස්‌මතො ආනන්‌දස්‌ස දදෙය්‍යාම. අපි ච, භන්‌තෙ, මයම්‌පෙතං [මයමෙව තං (සී.), මයම්‌පනෙතං (ස්‍යා. කං.)] ජානාම – ‘නෙතං ආයස්‌මතො ආනන්‌දස්‌ස කප්‌පතී’ති. අයං මෙ, භන්‌තෙ, බාහිතිකා රඤ්‌ඤා මාගධෙන අජාතසත්‌තුනා වෙදෙහිපුත්‌තෙන වත්‌ථනාළියා [ඡත්‌තනාළියා (ස්‍යා. කං. පී.)] පක්‌ඛිපිත්‌වා පහිතා සොළසසමා ආයාමෙන, අට්‌ඨසමා විත්‌ථාරෙන . තං, භන්‌තෙ, ආයස්‌මා ආනන්‌දො පටිග්‌ගණ්‌හාතු අනුකම්‌පං උපාදායා’’ති. ‘‘අලං, මහාරාජ, පරිපුණ්‌ණං මෙ තිචීවර’’න්‌ති.
‘‘අයං , භන්‌තෙ, අචිරවතී නදී දිට්‌ඨා ආයස්‌මතා චෙව ආනන්‌දෙන අම්‌හෙහි ච. යදා උපරිපබ්‌බතෙ මහාමෙඝො අභිප්‌පවුට්‌ඨො හොති, අථායං අචිරවතී නදී උභතො කූලානි සංවිස්‌සන්‌දන්‌තී ගච්‌ඡති; එවමෙව ඛො, භන්‌තෙ, ආයස්‌මා ආනන්‌දො ඉමාය බාහිතිකාය අත්‌තනො තිචීවරං කරිස්‌සති. යං පනායස්‌මතො ආනන්‌දස්‌ස පුරාණං තිචීවරං තං සබ්‍රහ්‌මචාරීහි සංවිභජිස්‌සති. එවායං අම්‌හාකං දක්‌ඛිණා සංවිස්‌සන්‌දන්‌තී මඤ්‌ඤෙ ගමිස්‌සති. පටිග්‌ගණ්‌හාතු, භන්‌තෙ, ආයස්‌මා ආනන්‌දො බාහිතික’’න්‌ති. පටිග්‌ගහෙසි ඛො ආයස්‌මා ආනන්‌දො බාහිතිකං.
අථ ඛො රාජා පසෙනදි කොසලො ආයස්‌මන්‌තං ආනන්‌දං එතදවොච – ‘‘හන්‌ද ච දානි මයං, භන්‌තෙ ආනන්‌ද, ගච්‌ඡාම; බහුකිච්‌චා මයං බහුකරණීයා’’ති. ‘‘යස්‌සදානි ත්‌වං, මහාරාජ, කාලං මඤ්‌ඤසී’’ති. අථ ඛො රාජා පසෙනදි කොසලො ආයස්‌මතො ආනන්‌දස්‌ස භාසිතං අභිනන්‌දිත්‌වා අනුමොදිත්‌වා උට්‌ඨායාසනා ආයස්‌මන්‌තං ආනන්‌දං අභිවාදෙත්‌වා පදක්‌ඛිණං කත්‌වා පක්‌කාමි.
363. අථ ඛො ආයස්‌මා ආනන්‌දො අචිරපක්‌කන්‌තස්‌ස රඤ්‌ඤො පසෙනදිස්‌ස කොසලස්‌ස යෙන භගවා තෙනුපසඞ්‌කමි; උපසඞ්‌කමිත්‌වා භගවන්‌තං අභිවාදෙත්‌වා එකමන්‌තං නිසීදි. එකමන්‌තං නිසින්‌නො ඛො ආයස්‌මා ආනන්‌දො යාවතකො අහොසි රඤ්‌ඤා පසෙනදිනා කොසලෙන සද්‌ධිං කථාසල්‌ලාපො තං සබ්‌බං භගවතො ආරොචෙසි. තඤ්‌ච බාහිතිකං භගවතො පාදාසි. අථ ඛො භගවා භික්‌ඛූ ආමන්‌තෙසි – ‘‘ලාභා, භික්‌ඛවෙ, රඤ්‌ඤො පසෙනදිස්‌ස කොසලස්‌ස, සුලද්‌ධලාභා, භික්‌ඛවෙ, රඤ්‌ඤො පසෙනදිස්‌ස කොසලස්‌ස; යං රාජා පසෙනදි කොසලො ලභති ආනන්‌දං දස්‌සනාය, ලභති පයිරුපාසනායා’’ති.
ඉදමවොච භගවා. අත්‌තමනා තෙ භික්‌ඛූ භගවතො භාසිතං අභිනන්‌දුන්‌ති.
බාහිතිකසුත්‌තං නිට්‌ඨිතං අට්‌ඨමං.
No comments:
Post a Comment