9. බාලපණ්‌ඩිතසුත්‌තං
246. එවං මෙ සුතං – එකං සමයං භගවා සාවත්‌ථියං විහරති ජෙතවනෙ අනාථපිණ්‌ඩිකස්‌ස ආරාමෙ. තත්‍ර ඛො භගවා භික්‌ඛූ ආමන්‌තෙසි – ‘‘භික්‌ඛවො’’ති. ‘‘භදන්‌තෙ’’ති තෙ භික්‌ඛූ භගවතො පච්‌චස්‌සොසුං. භගවා එතදවොච –
‘‘තීණිමානි, භික්‌ඛවෙ, බාලස්‌ස බාලලක්‌ඛණානි බාලනිමිත්‌තානි බාලාපදානානි. කතමානි තීණි? ඉධ, භික්‌ඛවෙ, බාලො දුච්‌චින්‌තිතචින්‌තී ච හොති දුබ්‌භාසිතභාසී ච දුක්‌කටකම්‌මකාරී ච. නො චෙතං [නො චෙදං (සං. නි. 3.27-28)], භික්‌ඛවෙ, බාලො දුච්‌චින්‌තිතචින්‌තී ච අභවිස්‌ස දුබ්‌භාසිතභාසී ච දුක්‌කටකම්‌මකාරී ච කෙන නං [න තෙන නං (ක.), න නං (?)] පණ්‌ඩිතා ජානෙය්‍යුං – ‘බාලො අයං භවං අසප්‌පුරිසො’ති? යස්‌මා ච ඛො, භික්‌ඛවෙ, බාලො දුච්‌චින්‌තිතචින්‌තී ච හොති දුබ්‌භාසිතභාසී ච දුක්‌කටකම්‌මකාරී ච තස්‌මා නං පණ්‌ඩිතා ජානන්‌ති – ‘බාලො අයං භවං අසප්‌පුරිසො’ති. ස ඛො සො, භික්‌ඛවෙ, බාලො තිවිධං දිට්‌ඨෙව ධම්‌මෙ දුක්‌ඛං දොමනස්‌සං පටිසංවෙදෙති. සචෙ, භික්‌ඛවෙ, බාලො සභායං වා නිසින්‌නො හොති, රථිකාය [රථියාය (බහූසු)] වා නිසින්‌නො හොති, සිඞ්‌ඝාටකෙ වා නිසින්‌නො හොති; තත්‍ර චෙ ජනො තජ්‌ජං තස්‌සාරුප්‌පං කථං මන්‌තෙති. සචෙ, භික්‌ඛවෙ, බාලො පාණාතිපාතී හොති, අදින්‌නාදායී හොති, කාමෙසුමිච්‌ඡාචාරී හොති, මුසාවාදී හොති, සුරාමෙරයමජ්‌ජපමාදට්‌ඨායී හොති, තත්‍ර, භික්‌ඛවෙ, බාලස්‌ස එවං හොති – ‘යං ඛො ජනො තජ්‌ජං තස්‌සාරුප්‌පං කථං මන්‌තෙති, සංවිජ්‌ජන්‌තෙව තෙ[සංවිජ්‌ජන්‌තෙ තෙ ච (සී. ස්‍යා. කං. පී.)] ධම්‌මා මයි, අහඤ්‌ච තෙසු ධම්‌මෙසු සන්‌දිස්‌සාමී’ති. ඉදං, භික්‌ඛවෙ, බාලො පඨමං දිට්‌ඨෙව ධම්‌මෙ දුක්‌ඛං දොමනස්‌සං පටිසංවෙදෙති.
247. ‘‘පුන චපරං, භික්‌ඛවෙ, බාලො පස්‌සති රාජානො චොරං ආගුචාරිං ගහෙත්‌වා විවිධා කම්‌මකාරණා කාරෙන්‌තෙ – කසාහිපි තාළෙන්‌තෙ වෙත්‌තෙහිපි තාළෙන්‌තෙ අද්‌ධදණ්‌ඩකෙහිපි තාළෙන්‌තෙ හත්‌ථම්‌පි ඡින්‌දන්‌තෙ පාදම්‌පි ඡින්‌දන්‌තෙ හත්‌ථපාදම්‌පි ඡින්‌දන්‌තෙ කණ්‌ණම්‌පි ඡින්‌දන්‌තෙ නාසම්‌පි ඡින්‌දන්‌තෙ කණ්‌ණනාසම්‌පි ඡින්‌දන්‌තෙ බිලඞ්‌ගථාලිකම්‌පි කරොන්‌තෙ සඞ්‌ඛමුණ්‌ඩිකම්‌පි කරොන්‌තෙ රාහුමුඛම්‌පි කරොන්‌තෙ ජොතිමාලිකම්‌පි කරොන්‌තෙ හත්‌ථපජ්‌ජොතිකම්‌පි කරොන්‌තෙ එරකවත්‌තිකම්‌පි කරොන්‌තෙ චීරකවාසිකම්‌පි කරොන්‌තෙ එණෙය්‍යකම්‌පි කරොන්‌තෙ බළිසමංසිකම්‌පි කරොන්‌තෙ කහාපණිකම්‌පි කරොන්‌තෙඛාරාපතච්‌ඡිකම්‌පි [ඛාරාපටිච්‌ඡකම්‌පි (ක.)] කරොන්‌තෙ පලිඝපරිවත්‌තිකම්‌පි කරොන්‌තෙ පලාලපීඨකම්‌පි[පලාලපිට්‌ඨකම්‌පි (පී.)]කරොන්‌තෙ තත්‌තෙනපි තෙලෙන ඔසිඤ්‌චන්‌තෙ සුනඛෙහිපි ඛාදාපෙන්‌තෙ ජීවන්‌තම්‌පි සූලෙ උත්‌තාසෙන්‌තෙ අසිනාපි සීසං ඡින්‌දන්‌තෙ. තත්‍ර, භික්‌ඛවෙ, බාලස්‌ස එවං හොති – ‘යථාරූපානං ඛො පාපකානං කම්‌මානං හෙතු රාජානො චොරං ආගුචාරිං ගහෙත්‌වා විවිධා කම්‌මකාරණා කාරෙන්‌ති – කසාහිපි තාළෙන්‌ති…පෙ.… අසිනාපි සීසං ඡින්‌දන්‌ති; සංවිජ්‌ජන්‌තෙව තෙ ධම්‌මා මයි, අහඤ්‌ච තෙසු ධම්‌මෙසු සන්‌දිස්‌සාමි. මං චෙපි රාජානො [සචෙ මම්‌පි (ක.)] ජානෙය්‍යුං, මම්‌පි රාජානො ගහෙත්‌වා විවිධා කම්‌මකාරණා කාරෙය්‍යුං – කසාහිපි තාළෙය්‍යුං…පෙ.… ජීවන්‌තම්‌පි සූලෙ උත්‌තාසෙය්‍යුං, අසිනාපි සීසං ඡින්‌දෙය්‍යු’න්‌ති. ඉදම්‌පි, භික්‌ඛවෙ, බාලො දුතියං දිට්‌ඨෙව ධම්‌මෙ දුක්‌ඛං දොමනස්‌සං පටිසංවෙදෙති.
248. ‘‘පුන චපරං, භික්‌ඛවෙ, බාලං පීඨසමාරූළ්‌හං වා මඤ්‌චසමාරූළ්‌හං වා ඡමායං [ඡමාය (සී. පී.)] වා සෙමානං, යානිස්‌ස පුබ්‌බෙ පාපකානි කම්‌මානි කතානි කායෙන දුච්‌චරිතානි වාචාය දුච්‌චරිතානි මනසා දුච්‌චරිතානි තානිස්‌ස තම්‌හි සමයෙ ඔලම්‌බන්‌ති අජ්‌ඣොලම්‌බන්‌ති අභිප්‌පලම්‌බන්‌ති. සෙය්‍යථාපි, භික්‌ඛවෙ, මහතං පබ්‌බතකූටානං ඡායා සායන්‌හසමයං පථවියා ඔලම්‌බන්‌ති අජ්‌ඣොලම්‌බන්‌ති අභිප්‌පලම්‌බන්‌ති; එවමෙව ඛො, භික්‌ඛවෙ, බාලං පීඨසමාරූළ්‌හං වා මඤ්‌චසමාරූළ්‌හං වා ඡමායං වා සෙමානං, යානිස්‌ස පුබ්‌බෙ පාපකානි කම්‌මානි කතානි කායෙන දුච්‌චරිතානි වාචාය දුච්‌චරිතානි මනසා දුච්‌චරිතානි තානිස්‌ස තම්‌හි සමයෙ ඔලම්‌බන්‌ති අජ්‌ඣොලම්‌බන්‌ති අභිප්‌පලම්‌බන්‌ති. තත්‍ර, භික්‌ඛවෙ, බාලස්‌ස එවං හොති – ‘අකතං වත මෙ කල්‍යාණං, අකතං කුසලං, අකතං භීරුත්‌තාණං; කතං පාපං, කතං ලුද්‌දං, කතං කිබ්‌බිසං. යාවතා, භො, අකතකල්‍යාණානං අකතකුසලානං අකතභීරුත්‌තාණානං කතපාපානං කතලුද්‌දානං කතකිබ්‌බිසානං ගති තං ගතිං පෙච්‌ච ගච්‌ඡාමී’ති. සො සොචති කිලමති පරිදෙවති උරත්‌තාළිං කන්‌දති සම්‌මොහං ආපජ්‌ජති. ඉදම්‌පි, භික්‌ඛවෙ, බාලො තතියං දිට්‌ඨෙව ධම්‌මෙ දුක්‌ඛං දොමනස්‌සං පටිසංවෙදෙති.
‘‘ස ඛො සො, භික්‌ඛවෙ, බාලො කායෙන දුච්‌චරිතං චරිත්‌වා වාචාය දුච්‌චරිතං චරිත්‌වා මනසා දුච්‌චරිතං චරිත්‌වා කායස්‌ස භෙදා පරං මරණා අපායං දුග්‌ගතිං විනිපාතං නිරයං උපපජ්‌ජති. යං ඛො තං, භික්‌ඛවෙ, සම්‌මා වදමානො වදෙය්‍ය – ‘එකන්‌තං අනිට්‌ඨං එකන්‌තං අකන්‌තං එකන්‌තං අමනාප’න්‌ති, නිරයමෙව තං සම්‌මා වදමානො වදෙය්‍ය – ‘එකන්‌තං අනිට්‌ඨං එකන්‌තං අකන්‌තං එකන්‌තං අමනාප’න්‌ති. යාවඤ්‌චිදං, භික්‌ඛවෙ, උපමාපි [උපමාහිපි (සී.)]න සුකරා යාව දුක්‌ඛා නිරයා’’ති.
249. එවං වුත්‌තෙ, අඤ්‌ඤතරො භික්‌ඛු භගවන්‌තං එතදවොච – ‘‘සක්‌කා පන, භන්‌තෙ, උපමං කාතු’’න්‌ති? ‘‘සක්‌කා භික්‌ඛූ’’ති භගවා අවොච. සෙය්‍යථාපි, භික්‌ඛු, චොරං ආගුචාරිං ගහෙත්‌වා රඤ්‌ඤො දස්‌සෙය්‍යුං – ‘අයං ඛො, දෙව, චොරො ආගුචාරී, ඉමස්‌ස යං ඉච්‌ඡසි තං දණ්‌ඩං පණෙහී’ති. තමෙනං රාජා එවං වදෙය්‍ය – ‘ගච්‌ඡථ, භො, ඉමං පුරිසං පුබ්‌බණ්‌හසමයං සත්‌තිසතෙන හනථා’ති . තමෙනං පුබ්‌බණ්‌හසමයං සත්‌තිසතෙන හනෙය්‍යුං. අථ රාජා මජ්‌ඣන්‌හිකසමයං[මජ්‌ඣන්‌තිකසමයං (සී. ස්‍යා. කං. ක.), මජ්‌ඣන්‌තිකං සමයං (පී.)] එවං වදෙය්‍ය – ‘අම්‌භො, කථං සො පුරිසො’ති? ‘‘‘තථෙව, දෙව, ජීවතී’ති. තමෙනං රාජා එවං වදෙය්‍ය – ‘ගච්‌ඡථ, භො, තං පුරිසං මජ්‌ඣන්‌හිකසමයං සත්‌තිසතෙන හනථා’ති. තමෙනං මජ්‌ඣන්‌හිකසමයං සත්‌තිසතෙන හනෙය්‍යුං. අථ රාජා සායන්‌හසමයං එවං වදෙය්‍ය – ‘අම්‌භො, කථං සො පුරිසො’ති? ‘තථෙව, දෙව, ජීවතී’ති. තමෙනං රාජා එවං වදෙය්‍ය – ‘ගච්‌ඡථ, භො, තං පුරිසං සායන්‌හසමයං සත්‌තිසතෙන හනථා’ති. තමෙනං සායන්‌හසමයං සත්‌තිසතෙන හනෙය්‍යුං. තං කිං මඤ්‌ඤථ , භික්‌ඛවෙ, අපි නු සො පුරිසො තීහි සත්‌තිසතෙහි හඤ්‌ඤමානො තතොනිදානං දුක්‌ඛං දොමනස්‌සං පටිසංවෙදියෙථා’’ති? ‘‘එකිස්‌සාපි, භන්‌තෙ, සත්‌තියා හඤ්‌ඤමානො සො පුරිසො තතොනිදානං දුක්‌ඛං දොමනස්‌සං පටිසංවෙදියෙථ, කො පන වාදො තීහි සත්‌තිසතෙහී’’ති?
250. අථ ඛො භගවා පරිත්‌තං පාණිමත්‌තං පාසාණං ගහෙත්‌වා භික්‌ඛූ ආමන්‌තෙසි – ‘‘තං කිං මඤ්‌ඤථ, භික්‌ඛවෙ, කතමො නු ඛො මහන්‌තතරො – යො චායං මයා පරිත්‌තො පාණිමත්‌තො පාසාණො ගහිතො, යො ච හිමවා පබ්‌බතරාජා’’ති? ‘‘අප්‌පමත්‌තකො අයං, භන්‌තෙ, භගවතා පරිත්‌තො පාණිමත්‌තො පාසාණො ගහිතො, හිමවන්‌තං පබ්‌බතරාජානං උපනිධාය සඞ්‌ඛම්‌පි න උපෙති, කලභාගම්‌පි න උපෙති, උපනිධම්‌පි [උපනිධිම්‌පි (සී. පී.)] න උපෙති’’. ‘‘එවමෙව ඛො, භික්‌ඛවෙ, යං සො පුරිසො තීහි සත්‌තිසතෙහි හඤ්‌ඤමානො තතොනිදානං දුක්‌ඛං දොමනස්‌සං පටිසංවෙදෙති තං නිරයකස්‌ස දුක්‌ඛස්‌ස උපනිධාය සඞ්‌ඛම්‌පි න උපෙති, කලභාගම්‌පි න උපෙති, උපනිධම්‌පි න උපෙති’’.
‘‘තමෙනං, භික්‌ඛවෙ, නිරයපාලා පඤ්‌චවිධබන්‌ධනං නාම කම්‌මකාරණං කරොන්‌ති – තත්‌තං අයොඛිලං[අයොඛීලං (සී. ස්‍යා. කං. පී.)] හත්‌ථෙ ගමෙන්‌ති, තත්‌තං අයොඛිලං දුතියෙ හත්‌ථෙ ගමෙන්‌ති, තත්‌තං අයොඛිලං පාදෙ ගමෙන්‌ති, තත්‌තං අයොඛිලං දුතියෙ පාදෙ ගමෙන්‌ති, තත්‌තං අයොඛිලං මජ්‌ඣෙ උරස්‌මිං ගමෙන්‌ති. සො තත්‌ථ දුක්‌ඛා තිබ්‌බා ඛරා කටුකා වෙදනා වෙදෙති, න ච තාව කාලං කරොති යාව න තං පාපකම්‌මං බ්‍යන්‌තීහොති[බ්‍යන්‌තිහොති (පී. ක.)]. තමෙනං, භික්‌ඛවෙ, නිරයපාලා සංවෙසෙත්‌වා කුඨාරීහි [කුධාරීහි (ක.)] තච්‌ඡන්‌ති. සො තත්‌ථ දුක්‌ඛා තිබ්‌බා…පෙ.… බ්‍යන්‌තීහොති. තමෙනං, භික්‌ඛවෙ, නිරයපාලා උද්‌ධංපාදං අධොසිරං ගහෙත්‌වා වාසීහි තච්‌ඡන්‌ති. සො තත්‌ථ දුක්‌ඛා තිබ්‌බා…පෙ.… බ්‍යන්‌තීහොති. තමෙනං, භික්‌ඛවෙ, නිරයපාලා රථෙ යොජෙත්‌වා ආදිත්‌තාය පථවියා සම්‌පජ්‌ජලිතාය සජොතිභූතාය [සඤ්‌ජොතිභූතාය (ස්‍යා. කං. පී.)] සාරෙන්‌තිපි පච්‌චාසාරෙන්‌තිපි . සො තත්‌ථ දුක්‌ඛා තිබ්‌බා…පෙ.… බ්‍යන්‌තීහොති. තමෙනං, භික්‌ඛවෙ, නිරයපාලා මහන්‌තං අඞ්‌ගාරපබ්‌බතං ආදිත්‌තං සම්‌පජ්‌ජලිතං සජොතිභූතං ආරොපෙන්‌තිපි ඔරොපෙන්‌තිපි. සො තත්‌ථ දුක්‌ඛා තිබ්‌බා ඛරා කටුකා වෙදනා වෙදෙති, න ච තාව කාලං කරොති යාව න තං පාපකම්‌මං බ්‍යන්‌තීහොති. තමෙනං, භික්‌ඛවෙ, නිරයපාලා උද්‌ධංපාදං අධොසිරං ගහෙත්‌වා තත්‌තාය ලොහකුම්‌භියා පක්‌ඛිපන්‌ති ආදිත්‌තාය සම්‌පජ්‌ජලිතාය සජොතිභූතාය. සො තත්‌ථ ඵෙණුද්‌දෙහකං පච්‌චති. සො තත්‌ථ ඵෙණුද්‌දෙහකං පච්‌චමානො සකිම්‌පි උද්‌ධං ගච්‌ඡති, සකිම්‌පි අධො ගච්‌ඡති, සකිම්‌පි තිරියං ගච්‌ඡති. සො තත්‌ථ දුක්‌ඛා තිබ්‌බා ඛරා කටුකා වෙදනා වෙදෙති, න ච තාව කාලඞ්‌කරොති යාව න තං පාපකම්‌මං බ්‍යන්‌තීහොති. තමෙනං, භික්‌ඛවෙ, නිරයපාලා [නිරයපාලා පුනප්‌පුනං (ක.)]මහානිරයෙ පක්‌ඛිපන්‌ති. සො ඛො පන, භික්‌ඛවෙ, මහානිරයො –
‘‘චතුක්‌කණ්‌ණො චතුද්‌වාරො, විභත්‌තො භාගසො මිතො;
අයොපාකාරපරියන්‌තො, අයසා පටිකුජ්‌ජිතො.
‘‘තස්‌ස අයොමයා භූමි, ජලිතා තෙජසා යුතා;
සමන්‌තා යොජනසතං, ඵරිත්‌වා තිට්‌ඨති සබ්‌බදා’’.
‘‘අනෙකපරියායෙනපි ඛො අහං, භික්‌ඛවෙ, නිරයකථං කථෙය්‍යං; යාවඤ්‌චිදං, භික්‌ඛවෙ, න සුකරා අක්‌ඛානෙන පාපුණිතුං යාව දුක්‌ඛා නිරයා.
251. ‘‘සන්‌ති, භික්‌ඛවෙ, තිරච්‌ඡානගතා පාණා තිණභක්‌ඛා. තෙ අල්‌ලානිපි තිණානි සුක්‌ඛානිපි තිණානි දන්‌තුල්‌ලෙහකං ඛාදන්‌ති. කතමෙ ච, භික්‌ඛවෙ, තිරච්‌ඡානගතා පාණා තිණභක්‌ඛා? හත්‌ථී අස්‌සා ගොණා ගද්‍රභා අජා මිගා, යෙ වා පනඤ්‌ඤෙපි කෙචි තිරච්‌ඡානගතා පාණා තිණභක්‌ඛා. ස ඛො සො, භික්‌ඛවෙ, බාලො ඉධ පුබ්‌බෙ රසාදො ඉධ පාපානි කම්‌මානි කරිත්‌වා කායස්‌ස භෙදා පරං මරණා තෙසං සත්‌තානං සහබ්‍යතං උපපජ්‌ජති යෙ තෙ සත්‌තා තිණභක්‌ඛා.
‘‘සන්‌ති, භික්‌ඛවෙ, තිරච්‌ඡානගතා පාණා ගූථභක්‌ඛා. තෙ දූරතොව ගූථගන්‌ධං ඝායිත්‌වා ධාවන්‌ති – ‘එත්‌ථ භුඤ්‌ජිස්‌සාම, එත්‌ථ භුඤ්‌ජිස්‌සාමා’ති. සෙය්‍යථාපි නාම බ්‍රාහ්‌මණා ආහුතිගන්‌ධෙන ධාවන්‌ති – ‘එත්‌ථ භුඤ්‌ජිස්‌සාම, එත්‌ථ භුඤ්‌ජිස්‌සාමා’ති; එවමෙව ඛො, භික්‌ඛවෙ, සන්‌ති තිරච්‌ඡානගතා පාණා ගූථභක්‌ඛා, තෙ දූරතොව ගූථගන්‌ධංඝායිත්‌වා ධාවන්‌ති – ‘එත්‌ථ භුඤ්‌ජිස්‌සාම, එත්‌ථ භුඤ්‌ජිස්‌සාමා’ති. කතමෙ ච, භික්‌ඛවෙ, තිරච්‌ඡානගතා පාණා ගූථභක්‌ඛා? කුක්‌කුටා සූකරා සොණා සිඞ්‌ගාලා, යෙ වා පනඤ්‌ඤෙපි කෙචි තිරච්‌ඡානගතා පාණා ගූථභක්‌ඛා. ස ඛො සො, භික්‌ඛවෙ, බාලො ඉධ පුබ්‌බෙ රසාදො ඉධ පාපානි කම්‌මානි කරිත්‌වා කායස්‌ස භෙදා පරං මරණා තෙසං සත්‌තානං සහබ්‍යතං උපපජ්‌ජති යෙ තෙ සත්‌තා ගූථභක්‌ඛා.
‘‘සන්‌ති, භික්‌ඛවෙ, තිරච්‌ඡානගතා පාණා අන්‌ධකාරෙ ජායන්‌ති අන්‌ධකාරෙ ජීයන්‌ති [ජිය්‍යන්‌ති (ක.)] අන්‌ධකාරෙ මීයන්‌ති [මිය්‍යන්‌ති (ක.)]. කතමෙ ච, භික්‌ඛවෙ, තිරච්‌ඡානගතා පාණා අන්‌ධකාරෙ ජායන්‌ති අන්‌ධකාරෙ ජීයන්‌ති අන්‌ධකාරෙ මීයන්‌ති? කීටා පුළවා [පටඞ්‌ගා (ස්‍යා. කං. ක.)] ගණ්‌ඩුප්‌පාදා, යෙ වා පනඤ්‌ඤෙපි කෙචි තිරච්‌ඡානගතා පාණා අන්‌ධකාරෙ ජායන්‌ති අන්‌ධකාරෙ ජීයන්‌ති අන්‌ධකාරෙ මීයන්‌ති. ස ඛො සො, භික්‌ඛවෙ, බාලො ඉධ පුබ්‌බෙ රසාදො, ඉධ පාපානි කම්‌මානි කරිත්‌වා කායස්‌ස භෙදා පරං මරණා තෙසං සත්‌තානං සහබ්‍යතං උපපජ්‌ජති යෙ තෙ සත්‌තා අන්‌ධකාරෙ ජායන්‌ති අන්‌ධකාරෙ ජීයන්‌ති අන්‌ධකාරෙ මීයන්‌ති.
‘‘සන්‌ති, භික්‌ඛවෙ, තිරච්‌ඡානගතා පාණා උදකස්‌මිං ජායන්‌ති උදකස්‌මිං ජීයන්‌ති උදකස්‌මිං මීයන්‌ති. කතමෙ ච, භික්‌ඛවෙ, තිරච්‌ඡානගතා පාණා උදකස්‌මිං ජායන්‌ති උදකස්‌මිං ජීයන්‌ති උදකස්‌මිං මීයන්‌ති? මච්‌ඡා කච්‌ඡපා සුසුමාරා, යෙ වා පනඤ්‌ඤෙපි කෙචි තිරච්‌ඡානගතා පාණා උදකස්‌මිං ජායන්‌ති උදකස්‌මිං ජීයන්‌ති උදකස්‌මිං මීයන්‌ති. ස ඛො සො, භික්‌ඛවෙ, බාලො ඉධ පුබ්‌බෙ රසාදො ඉධ පාපානි කම්‌මානි කරිත්‌වා කායස්‌ස භෙදා පරං මරණා තෙසං සත්‌තානං සහබ්‍යතං උපපජ්‌ජති යෙ තෙ සත්‌තා උදකස්‌මිං ජායන්‌ති උදකස්‌මිං ජීයන්‌ති උදකස්‌මිං මීයන්‌ති.
‘‘සන්‌ති , භික්‌ඛවෙ, තිරච්‌ඡානගතා පාණා අසුචිස්‌මිං ජායන්‌ති අසුචිස්‌මිං ජීයන්‌ති අසුචිස්‌මිං මීයන්‌ති. කතමෙ ච, භික්‌ඛවෙ, තිරච්‌ඡානගතා පාණා අසුචිස්‌මිං ජායන්‌ති අසුචිස්‌මිං ජීයන්‌ති අසුචිස්‌මිං මීයන්‌ති? යෙ තෙ, භික්‌ඛවෙ, සත්‌තා පූතිමච්‌ඡෙ වා ජායන්‌ති පූතිමච්‌ඡෙ වා ජීයන්‌ති පූතිමච්‌ඡෙ වා මීයන්‌ති පූතිකුණපෙ වා…පෙ.… පූතිකුම්‌මාසෙ වා… චන්‌දනිකාය වා… ඔලිගල්‌ලෙ වා ජායන්‌ති, (යෙ වා පනඤ්‌ඤෙපි කෙචි තිරච්‌ඡානගතා පාණා අසුචිස්‌මිං ජායන්‌ති අසුචිස්‌මිං ජීයන්‌ති අසුචිස්‌මිං මීයන්‌ති.) [( ) නත්‌ථි සී. ස්‍යා. කං. පී. පොත්‌ථකෙසු] ස ඛො සො, භික්‌ඛවෙ, බාලො ඉධ පුබ්‌බෙ රසාදො ඉධ පාපානි කම්‌මානි කරිත්‌වා කායස්‌ස භෙදා පරං මරණා තෙසං සත්‌තානං සහබ්‍යතං උපපජ්‌ජති යෙ තෙ සත්‌තා අසුචිස්‌මිං ජායන්‌ති අසුචිස්‌මිං ජීයන්‌ති අසුචිස්‌මිං මීයන්‌ති.
‘‘අනෙකපරියායෙනපි ඛො අහං, භික්‌ඛවෙ, තිරච්‌ඡානයොනිකථං කථෙය්‍යං; යාවඤ්‌චිදං, භික්‌ඛවෙ, න සුකරං අක්‌ඛානෙන පාපුණිතුං යාව දුක්‌ඛා තිරච්‌ඡානයොනි.
252. ‘‘සෙය්‍යථාපි, භික්‌ඛවෙ, පුරිසො එකච්‌ඡිග්‌ගලං යුගං මහාසමුද්‌දෙ පක්‌ඛිපෙය්‍ය. තමෙනං පුරත්‌ථිමො වාතො පච්‌ඡිමෙන සංහරෙය්‍ය, පච්‌ඡිමො වාතො පුරත්‌ථිමෙන සංහරෙය්‍ය, උත්‌තරො වාතො දක්‌ඛිණෙන සංහරෙය්‍ය, දක්‌ඛිණො වාතො උත්‌තරෙන සංහරෙය්‍ය. තත්‍රාස්‌ස කාණො කච්‌ඡපො, සො වස්‌සසතස්‌ස වස්‌සසතස්‌ස[වස්‌සසතස්‌ස වස්‌සසහස්‌සස්‌ස වස්‌සසතසහස්‌සස්‌ස (සී.), වස්‌සසතස්‌ස (ස්‍යා. කං. පී.)] අච්‌චයෙන සකිං උම්‌මුජ්‌ජෙය්‍ය. තං කිං මඤ්‌ඤථ, භික්‌ඛවෙ, අපි නු සො කාණො කච්‌ඡපො අමුස්‌මිං එකච්‌ඡිග්‌ගලෙ යුගෙ ගීවං පවෙසෙය්‍යා’’ති? (‘‘නො හෙතං, භන්‌තෙ’’.) [( ) නත්‌ථි සී. පී. පොත්‌ථකෙසු] ‘‘යදි පන [යදි නූන (සී. ස්‍යා. කං. පී.)], භන්‌තෙ, කදාචි කරහචි දීඝස්‌ස අද්‌ධුනො අච්‌චයෙනා’’ති. ‘‘ඛිප්‌පතරං ඛො සො, භික්‌ඛවෙ, කාණො කච්‌ඡපො අමුස්‌මිං එකච්‌ඡිග්‌ගලෙ යුගෙ ගීවං පවෙසෙය්‍ය, අතො දුල්‌ලභතරාහං, භික්‌ඛවෙ, මනුස්‌සත්‌තං වදාමි සකිං විනිපාතගතෙන බාලෙන. තං කිස්‌ස හෙතු? න හෙත්‌ථ, භික්‌ඛවෙ, අත්‌ථි ධම්‌මචරියා සමචරියා කුසලකිරියා පුඤ්‌ඤකිරියා. අඤ්‌ඤමඤ්‌ඤඛාදිකා එත්‌ථ, භික්‌ඛවෙ, වත්‌තති දුබ්‌බලඛාදිකා’’.
‘‘ස ඛො සො, භික්‌ඛවෙ, බාලො සචෙ කදාචි කරහචි දීඝස්‌ස අද්‌ධුනො අච්‌චයෙන මනුස්‌සත්‌තං ආගච්‌ඡති, යානි තානි නීචකුලානි – චණ්‌ඩාලකුලං වා නෙසාදකුලං වා වෙනකුලං [වෙණකුලං (සී. පී.)] වා රථකාරකුලං වා පුක්‌කුසකුලං වා. තථාරූපෙ කුලෙ පච්‌චාජායති දලිද්‌දෙ අප්‌පන්‌නපානභොජනෙ කසිරවුත්‌තිකෙ, යත්‌ථ කසිරෙන ඝාසච්‌ඡාදො ලබ්‌භති. සො ච හොති දුබ්‌බණ්‌ණො දුද්‌දසිකො ඔකොටිමකො බව්‌හාබාධො [බහ්‌වාබාධො (ක.)]කාණො වා කුණී වා ඛුජ්‌ජො වා පක්‌ඛහතො වා න ලාභී අන්‌නස්‌ස පානස්‌ස වත්‌ථස්‌ස යානස්‌ස මාලාගන්‌ධවිලෙපනස්‌ස සෙය්‍යාවසථපදීපෙය්‍යස්‌ස. සො කායෙන දුච්‌චරිතං චරති වාචාය දුච්‌චරිතං චරති මනසා දුච්‌චරිතං චරති. සො කායෙන දුච්‌චරිතං චරිත්‌වා වාචාය දුච්‌චරිතං චරිත්‌වා මනසා දුච්‌චරිතං චරිත්‌වා කායස්‌ස භෙදා පරං මරණා අපායං දුග්‌ගතිං විනිපාතං නිරයං උපපජ්‌ජති.
‘‘සෙය්‍යථාපි, භික්‌ඛවෙ, අක්‌ඛධුත්‌තො පඨමෙනෙව කලිග්‌ගහෙන පුත්‌තම්‌පි ජීයෙථ, දාරම්‌පි ජීයෙථ, සබ්‌බං සාපතෙය්‍යම්‌පි ජීයෙථ, උත්‌තරිපි අධිබන්‌ධං [අනුබන්‌ධං (සී. පී.), අද්‌ධුබන්‌ධං (ස්‍යා. කං.)] නිගච්‌ඡෙය්‍ය. අප්‌පමත්‌තකො සො, භික්‌ඛවෙ, කලිග්‌ගහො යං සො අක්‌ඛධුත්‌තො පඨමෙනෙව කලිග්‌ගහෙන පුත්‌තම්‌පි ජීයෙථ, දාරම්‌පි ජීයෙථ, සබ්‌බං සාපතෙය්‍යම්‌පි ජීයෙථ, උත්‌තරිපි අධිබන්‌ධං නිගච්‌ඡෙය්‍ය. අථ ඛො අයමෙව තතො මහන්‌තතරො කලිග්‌ගහො යං සො බාලො කායෙන දුච්‌චරිතං චරිත්‌වා වාචාය දුච්‌චරිතං චරිත්‌වා මනසා දුච්‌චරිතං චරිත්‌වා කායස්‌ස භෙදා පරං මරණා අපායං දුග්‌ගතිං විනිපාතං නිරයං උපපජ්‌ජති. අයං, භික්‌ඛවෙ, කෙවලා පරිපූරා[කෙවලපරිපූරා (සී. පී.) ම. නි. 1.244 පාළියා සංසන්‌දෙතබ්‌බා] බාලභූමී’’ති.
253. ‘‘තීණිමානි, භික්‌ඛවෙ, පණ්‌ඩිතස්‌ස පණ්‌ඩිතලක්‌ඛණානි පණ්‌ඩිතනිමිත්‌තානි පණ්‌ඩිතාපදානානි. කතමානි තීණි? ඉධ, භික්‌ඛවෙ, පණ්‌ඩිතො සුචින්‌තිතචින්‌තී ච හොති සුභාසිතභාසී ච සුකතකම්‌මකාරී ච. නො චෙතං, භික්‌ඛවෙ, පණ්‌ඩිතො සුචින්‌තිතචින්‌තී ච අභවිස්‌ස සුභාසිතභාසී ච සුකතකම්‌මකාරී ච, කෙන නං [න තෙන නං (ක.), න නං (?)] පණ්‌ඩිතා ජානෙය්‍යුං – ‘පණ්‌ඩිතො අයං භවං සප්‌පුරිසො’ති? යස්‌මා ච ඛො, භික්‌ඛවෙ, පණ්‌ඩිතො සුචින්‌තිතචින්‌තී ච හොති සුභාසිතභාසී ච සුකතකම්‌මකාරී ච තස්‌මා නං පණ්‌ඩිතා ජානන්‌ති – ‘පණ්‌ඩිතො අයං භවං සප්‌පුරිසො’ති. ස ඛො සො, භික්‌ඛවෙ, පණ්‌ඩිතො තිවිධං දිට්‌ඨෙව ධම්‌මෙ සුඛං සොමනස්‌සං පටිසංවෙදෙති. සචෙ, භික්‌ඛවෙ, පණ්‌ඩිතො සභායං වා නිසින්‌නො හොති, රථිකාය වා නිසින්‌නො හොති, සිඞ්‌ඝාටකෙ වා නිසින්‌නො හොති; තත්‍ර චෙ ජනො තජ්‌ජං තස්‌සාරුප්‌පං කථං මන්‌තෙති . සචෙ, භික්‌ඛවෙ, පණ්‌ඩිතො පාණාතිපාතා පටිවිරතො හොති, අදින්‌නාදානා පටිවිරතො හොති, කාමෙසුමිච්‌ඡාචාරාපටිවිරතො හොති, මුසාවාදා පටිවිරතො හොති, සුරාමෙරයමජ්‌ජප්‌පමාදට්‌ඨානා පටිවිරතො හොති; තත්‍ර, භික්‌ඛවෙ, පණ්‌ඩිතස්‌ස එවං හොති – ‘යං ඛො ජනො තජ්‌ජං තස්‌සාරුප්‌පං කථං මන්‌තෙති; සංවිජ්‌ජන්‌තෙව තෙ ධම්‌මා මයි, අහඤ්‌ච තෙසු ධම්‌මෙසු සන්‌දිස්‌සාමී’ති. ඉදං, භික්‌ඛවෙ, පණ්‌ඩිතො පඨමං දිට්‌ඨෙව ධම්‌මෙ සුඛං සොමනස්‌සං පටිසංවෙදෙති.
254. ‘‘පුන චපරං, භික්‌ඛවෙ, පණ්‌ඩිතො පස්‌සති රාජානො චොරං ආගුචාරිං ගහෙත්‌වා විවිධා කම්‌මකාරණා කාරෙන්‌තෙ – කසාහිපි තාළෙන්‌තෙ වෙත්‌තෙහිපි තාළෙන්‌තෙ අද්‌ධදණ්‌ඩකෙහිපි තාළෙන්‌තෙ හත්‌ථම්‌පි ඡින්‌දන්‌තෙ පාදම්‌පි ඡින්‌දන්‌තෙ හත්‌ථපාදම්‌පි ඡින්‌දන්‌තෙ කණ්‌ණම්‌පි ඡින්‌දන්‌තෙ නාසම්‌පි ඡින්‌දන්‌තෙ කණ්‌ණනාසම්‌පි ඡින්‌දන්‌තෙ බිලඞ්‌ගථාලිකම්‌පි කරොන්‌තෙ සඞ්‌ඛමුණ්‌ඩිකම්‌පි කරොන්‌තෙ රාහුමුඛම්‌පි කරොන්‌තෙ ජොතිමාලිකම්‌පි කරොන්‌තෙ හත්‌ථපජ්‌ජොතිකම්‌පි කරොන්‌තෙ එරකවත්‌තිකම්‌පි කරොන්‌තෙ චීරකවාසිකම්‌පි කරොන්‌තෙ එණෙය්‍යකම්‌පි කරොන්‌තෙ බලිසමංසිකම්‌පි කරොන්‌තෙ කහාපණිකම්‌පි කරොන්‌තෙ ඛාරාපතච්‌ඡිකම්‌පි කරොන්‌තෙ පලිඝපරිවත්‌තිකම්‌පි කරොන්‌තෙ පලාලපීඨකම්‌පි කරොන්‌තෙ තත්‌තෙනපි තෙලෙන ඔසිඤ්‌චන්‌තෙ සුනඛෙහිපි ඛාදාපෙන්‌තෙ ජීවන්‌තම්‌පි සූලෙ උත්‌තාසෙන්‌තෙ අසිනාපි සීසං ඡින්‌දන්‌තෙ. තත්‍ර, භික්‌ඛවෙ, පණ්‌ඩිතස්‌ස එවං හොති – ‘යථාරූපානං ඛො පාපකානං කම්‌මානං හෙතු රාජානො චොරං ආගුචාරිං ගහෙත්‌වා විවිධා කම්‌මකාරණා කාරෙන්‌ති කසාහිපි තාළෙන්‌ති, වෙත්‌තෙහිපි තාළෙන්‌ති, අද්‌ධදණ්‌ඩකෙහිපි තාළෙන්‌ති, හත්‌ථම්‌පි ඡින්‌දන්‌ති , පාදම්‌පි ඡින්‌දන්‌ති, හත්‌ථපාදම්‌පි ඡින්‌දන්‌ති, කණ්‌ණම්‌පි ඡින්‌දන්‌ති, නාසම්‌පි ඡින්‌දන්‌ති, කණ්‌ණනාසම්‌පි ඡින්‌දන්‌ති, බිලඞ්‌ගථාලිකම්‌පි කරොන්‌ති, සඞ්‌ඛමුණ්‌ඩිකම්‌පි කරොන්‌ති, රාහුමුඛම්‌පි කරොන්‌ති, ජොතිමාලිකම්‌පි කරොන්‌ති, හත්‌ථපජ්‌ජොතිකම්‌පි කරොන්‌ති, එරකවත්‌තිකම්‌පි කරොන්‌ති, චීරකවාසිකම්‌පි කරොන්‌ති, එණෙය්‍යකම්‌පි කරොන්‌ති, බලිසමංසිකම්‌පි කරොන්‌ති, කහාපණිකම්‌පි කරොන්‌ති, ඛාරාපතච්‌ඡිකම්‌පි කරොන්‌ති, පලිඝපරිවත්‌තිකම්‌පි කරොන්‌ති, පලාලපීඨකම්‌පි කරොන්‌ති, තත්‌තෙනපි තෙලෙන ඔසිඤ්‌චන්‌ති, සුනඛෙහිපි ඛාදාපෙන්‌ති, ජීවන්‌තම්‌පි සූලෙ උත්‌තාසෙන්‌ති, අසිනාපි සීසං ඡින්‌දන්‌ති, න තෙ ධම්‌මා මයි සංවිජ්‌ජන්‌ති, අහඤ්‌ච න තෙසු ධම්‌මෙසු සන්‌දිස්‌සාමී’ති. ඉදම්‌පි, භික්‌ඛවෙ, පණ්‌ඩිතො දුතියං දිට්‌ඨෙව ධම්‌මෙ සුඛං සොමනස්‌සං පටිසංවෙදෙති.
255. ‘‘පුන චපරං, භික්‌ඛවෙ, පණ්‌ඩිතං පීඨසමාරූළ්‌හං වා මඤ්‌චසමාරූළ්‌හං වා ඡමායං වා සෙමානං, යානිස්‌ස පුබ්‌බෙ කල්‍යාණානි කම්‌මානි කතානි කායෙන සුචරිතානි වාචාය සුචරිතානි මනසා සුචරිතානි තානිස්‌ස තම්‌හි සමයෙ ඔලම්‌බන්‌ති…පෙ.… සෙය්‍යථාපි, භික්‌ඛවෙ, මහතං පබ්‌බතකූටානං ඡායා සායන්‌හසමයං පථවියා ඔලම්‌බන්‌ති අජ්‌ඣොලම්‌බන්‌ති අභිප්‌පලම්‌බන්‌ති; එවමෙව ඛො, භික්‌ඛවෙ, පණ්‌ඩිතං පීඨසමාරූළ්‌හං වා මඤ්‌චසමාරූළ්‌හං වා ඡමායං වා සෙමානං යානිස්‌ස පුබ්‌බෙ කල්‍යාණානි කම්‌මානි කතානි කායෙන සුචරිතානි වාචාය සුචරිතානි මනසා සුචරිතානි තානිස්‌ස තම්‌හි සමයෙ ඔලම්‌බන්‌ති අජ්‌ඣොලම්‌බන්‌ති අභිප්‌පලම්‌බන්‌ති. තත්‍ර, භික්‌ඛවෙ, පණ්‌ඩිතස්‌ස එවං හොති – ‘අකතං වත මෙ පාපං, අකතං ලුද්‌දං, අකතං කිබ්‌බිසං; කතං කල්‍යාණං, කතං කුසලං, කතං භීරුත්‌තාණං. යාවතා, භො, අකතපාපානං අකතලුද්‌දානං අකතකිබ්‌බිසානං කතකල්‍යාණානං කතකුසලානං කතභීරුත්‌තාණානං ගති තං ගතිං පෙච්‌ච ගච්‌ඡාමී’ති. සො න සොචති, න කිලමති, න පරිදෙවති, න උරත්‌තාළිං කන්‌දති, න සම්‌මොහං ආපජ්‌ජති. ඉදම්‌පි, භික්‌ඛවෙ, පණ්‌ඩිතො තතියං දිට්‌ඨෙව ධම්‌මෙ සුඛං සොමනස්‌සං පටිසංවෙදෙති.
‘‘ස ඛො සො, භික්‌ඛවෙ, පණ්‌ඩිතො කායෙන සුචරිතං චරිත්‌වා වාචාය සුචරිතං චරිත්‌වා මනසා සුචරිතං චරිත්‌වා කායස්‌ස භෙදා පරං මරණා සුගතිං සග්‌ගං ලොකං උපපජ්‌ජති. යං ඛො තං, භික්‌ඛවෙ, සම්‌මා වදමානො වදෙය්‍ය – ‘එකන්‌තං ඉට්‌ඨං එකන්‌තං කන්‌තං එකන්‌තං මනාප’න්‌ති, සග්‌ගමෙව තං සම්‌මා වදමානො වදෙය්‍ය – ‘එකන්‌තං ඉට්‌ඨං එකන්‌තං කන්‌තං එකන්‌තං මනාප’න්‌ති. යාවඤ්‌චිදං, භික්‌ඛවෙ, උපමාපි න සුකරා යාව සුඛා සග්‌ගා’’ති.
256. එවං වුත්‌තෙ, අඤ්‌ඤතරො භික්‌ඛු භගවන්‌තං එතදවොච – ‘‘සක්‌කා පන, භන්‌තෙ, උපමං කාතු’’න්‌ති? ‘‘සක්‌කා භික්‌ඛූ’’ති භගවා අවොච. ‘‘සෙය්‍යථාපි, භික්‌ඛවෙ, රාජා චක්‌කවත්‌තී සත්‌තහි රතනෙහි සමන්‌නාගතො චතූහි ච ඉද්‌ධීහි තතොනිදානං සුඛං සොමනස්‌සං පටිසංවෙදෙති. කතමෙහි සත්‌තහි? ඉධ, භික්‌ඛවෙ, රඤ්‌ඤො ඛත්‌තියස්‌ස මුද්‌ධාවසිත්‌තස්‌ස තදහුපොසථෙ පන්‌නරසෙ සීසංන්‌හාතස්‌ස උපොසථිකස්‌ස උපරිපාසාදවරගතස්‌ස දිබ්‌බං චක්‌කරතනං පාතුභවති සහස්‌සාරං සනෙමිකං සනාභිකං සබ්‌බාකාරපරිපූරං. තං දිස්‌වාන රඤ්‌ඤො ඛත්‌තියස්‌ස මුද්‌ධාවසිත්‌තස්‌ස එවං හොති [එතදහොසි (ස්‍යා. කං. ක.)] – ‘සුතං ඛො පන මෙතං යස්‌ස රඤ්‌ඤො ඛත්‌තියස්‌ස මුද්‌ධාවසිත්‌තස්‌ස තදහුපොසථෙ පන්‌නරසෙ සීසංන්‌හාතස්‌ස උපොසථිකස්‌ස උපරිපාසාදවරගතස්‌ස දිබ්‌බං චක්‌කරතනං පාතුභවති සහස්‌සාරං සනෙමිකං සනාභිකං සබ්‌බාකාරපරිපූරං, සො හොති රාජා චක්‌කවත්‌තීති. අස්‌සං නු ඛො අහං රාජා චක්‌කවත්‌තී’’’ති?
‘‘අථ ඛො, භික්‌ඛවෙ, රාජා ඛත්‌තියො මුද්‌ධාවසිත්‌තො වාමෙන හත්‌ථෙන භිඞ්‌කාරං ගහෙත්‌වා දක්‌ඛිණෙන හත්‌ථෙන චක්‌කරතනං අබ්‌භුක්‌කිරති – ‘පවත්‌තතු භවං චක්‌කරතනං, අභිවිජිනාතු භවං චක්‌කරතන’න්‌ති. අථ ඛො තං, භික්‌ඛවෙ, චක්‌කරතනං පුරත්‌ථිමං දිසං පවත්‌තති. අන්‌වදෙව රාජා චක්‌කවත්‌තී සද්‌ධිං චතුරඞ්‌ගිනියා සෙනාය. යස්‌මිං ඛො පන, භික්‌ඛවෙ, පදෙසෙ චක්‌කරතනං පතිට්‌ඨාති තත්‌ථ රාජා චක්‌කවත්‌තී වාසං උපෙති සද්‌ධිං චතුරඞ්‌ගිනියා සෙනාය. යෙ ඛො පන, භික්‌ඛවෙ , පුරත්‌ථිමාය දිසාය පටිරාජානො තෙ රාජානං චක්‌කවත්‌තිං උපසඞ්‌කමිත්‌වා එවමාහංසු – ‘එහි ඛො, මහාරාජ! ස්‌වාගතං තෙ, මහාරාජ [ස්‌වාගතං මහාරාජ (සී. ස්‍යා. කං. පී.)]! සකං තෙ, මහාරාජ! අනුසාස, මහාරාජා’ති . රාජා චක්‌කවත්‌තී එවමාහ – ‘පාණො න හන්‌තබ්‌බො, අදින්‌නං නාදාතබ්‌බං, කාමෙසුමිච්‌ඡා න චරිතබ්‌බා, මුසා න භාසිතබ්‌බා, මජ්‌ජං න පාතබ්‌බං, යථාභුත්‌තඤ්‌ච භුඤ්‌ජථා’ති. යෙ ඛො පන, භික්‌ඛවෙ, පුරත්‌ථිමාය දිසාය පටිරාජානො තෙ රඤ්‌ඤො චක්‌කවත්‌තිස්‌ස අනුයන්‌තා[අනුයුත්‌තා (සී. ස්‍යා. කං. පී.)] භවන්‌ති [අහෙසුං (ස්‍යා. කං. ක.)].
257. ‘‘අථ ඛො තං, භික්‌ඛවෙ, චක්‌කරතනං පුරත්‌ථිමං සමුද්‌දං අජ්‌ඣොගාහෙත්‌වා [අජ්‌ඣොගහෙත්‌වා (සී. ස්‍යා. කං. පී.)] පච්‌චුත්‌තරිත්‌වා දක්‌ඛිණං දිසං පවත්‌තති…පෙ.… දක්‌ඛිණං සමුද්‌දං අජ්‌ඣොගාහෙත්‌වා පච්‌චුත්‌තරිත්‌වා පච්‌ඡිමං දිසං පවත්‌තති… පච්‌ඡිමං සමුද්‌දං අජ්‌ඣොගාහෙත්‌වා පච්‌චුත්‌තරිත්‌වා උත්‌තරං දිසං පවත්‌තති අන්‌වදෙව රාජා චක්‌කවත්‌තී සද්‌ධිං චතුරඞ්‌ගිනියා සෙනාය. යස්‌මිං ඛො පන, භික්‌ඛවෙ, පදෙසෙ චක්‌කරතනං පතිට්‌ඨාති තත්‌ථ රාජා චක්‌කවත්‌තී වාසං උපෙති සද්‌ධිං චතුරඞ්‌ගිනියා සෙනාය.
‘‘යෙ ඛො පන, භික්‌ඛවෙ, උත්‌තරාය දිසාය පටිරාජානො තෙ රාජානං චක්‌කවත්‌තිං උපසඞ්‌කමිත්‌වා එවමාහංසු – ‘එහි ඛො, මහාරාජ! ස්‌වාගතං තෙ, මහාරාජ! සකං තෙ, මහාරාජ! අනුසාස, මහාරාජා’ති. රාජා චක්‌කවත්‌තී එවමාහ – ‘පාණො න හන්‌තබ්‌බො, අදින්‌නං නාදාතබ්‌බං, කාමෙසුමිච්‌ඡා න චරිතබ්‌බා, මුසා න භාසිතබ්‌බා, මජ්‌ජං න පාතබ්‌බං; යථාභුත්‌තඤ්‌ච භුඤ්‌ජථා’ති. යෙ ඛො පන, භික්‌ඛවෙ, උත්‌තරාය දිසාය පටිරාජානො තෙ රඤ්‌ඤො චක්‌කවත්‌තිස්‌ස අනුයන්‌තා භවන්‌ති.
‘‘අථ ඛො තං, භික්‌ඛවෙ, චක්‌කරතනං සමුද්‌දපරියන්‌තං පථවිං අභිවිජිනිත්‌වා තමෙව රාජධානිං පච්‌චාගන්‌ත්‌වා රඤ්‌ඤො චක්‌කවත්‌තිස්‌ස අන්‌තෙපුරද්‌වාරෙ අක්‌ඛාහතං මඤ්‌ඤෙ තිට්‌ඨති රඤ්‌ඤො චක්‌කවත්‌තිස්‌ස අන්‌තෙපුරද්‌වාරං උපසොභයමානං. රඤ්‌ඤො, භික්‌ඛවෙ, චක්‌කවත්‌තිස්‌ස එවරූපං චක්‌කරතනං පාතුභවති.
258. ‘‘පුන චපරං, භික්‌ඛවෙ, රඤ්‌ඤො චක්‌කවත්‌තිස්‌ස හත්‌ථිරතනං පාතුභවති – සබ්‌බසෙතො සත්‌තප්‌පතිට්‌ඨො ඉද්‌ධිමා වෙහාසඞ්‌ගමො උපොසථො නාම නාගරාජා. තං දිස්‌වාන රඤ්‌ඤො චක්‌කවත්‌තිස්‌ස චිත්‌තං පසීදති – ‘භද්‌දකං වත, භො, හත්‌ථියානං, සචෙ දමථං උපෙය්‍යා’ති. අථ ඛො තං, භික්‌ඛවෙ, හත්‌ථිරතනංසෙය්‍යථාපි නාම භද්‌දො හත්‌ථාජානීයො දීඝරත්‌තං සුපරිදන්‌තො එවමෙව දමථං උපෙති. භූතපුබ්‌බං, භික්‌ඛවෙ, රාජා චක්‌කවත්‌තී තමෙව හත්‌ථිරතනං වීමංසමානො පුබ්‌බණ්‌හසමයං අභිරුහිත්‌වා සමුද්‌දපරියන්‌තං පථවිං අනුසංයායිත්‌වා තමෙව රාජධානිං පච්‌චාගන්‌ත්‌වා පාතරාසමකාසි. රඤ්‌ඤො, භික්‌ඛවෙ, චක්‌කවත්‌තිස්‌ස එවරූපං හත්‌ථිරතනං පාතුභවති.
‘‘පුන චපරං, භික්‌ඛවෙ, රඤ්‌ඤො චක්‌කවත්‌තිස්‌ස අස්‌සරතනං පාතුභවති – සබ්‌බසෙතො කාළසීසො මුඤ්‌ජකෙසො ඉද්‌ධිමා වෙහාසඞ්‌ගමො වලාහකො නාම අස්‌සරාජා. තං දිස්‌වාන රඤ්‌ඤො චක්‌කවත්‌තිස්‌ස චිත්‌තං පසීදති – ‘භද්‌දකං වත, භො, අස්‌සයානං, සචෙ දමථං උපෙය්‍යා’ති. අථ ඛො තං, භික්‌ඛවෙ, අස්‌සරතනං සෙය්‍යථාපි නාම භද්‌දො අස්‌සාජානීයො දීඝරත්‌තං සුපරිදන්‌තො එවමෙව දමථං උපෙති. භූතපුබ්‌බං, භික්‌ඛවෙ, රාජා චක්‌කවත්‌තී තමෙව අස්‌සරතනං වීමංසමානො පුබ්‌බණ්‌හසමයං අභිරුහිත්‌වා සමුද්‌දපරියන්‌තං පථවිං අනුසංයායිත්‌වා තමෙව රාජධානිං පච්‌චාගන්‌ත්‌වා පාතරාසමකාසි. රඤ්‌ඤො, භික්‌ඛවෙ, චක්‌කවත්‌තිස්‌ස එවරූපං අස්‌සරතනං පාතුභවති.
‘‘පුන චපරං, භික්‌ඛවෙ, රඤ්‌ඤො චක්‌කවත්‌තිස්‌ස මණිරතනං පාතුභවති. සො හොති මණි වෙළුරියො සුභො ජාතිමා අට්‌ඨංසො සුපරිකම්‌මකතො . තස්‌ස ඛො පන, භික්‌ඛවෙ, මණිරතනස්‌ස ආභා සමන්‌තා යොජනං ඵුටා හොති. භූතපුබ්‌බං, භික්‌ඛවෙ, රාජා චක්‌කවත්‌තී තමෙව මණිරතනං වීමංසමානො චතුරඞ්‌ගිනිං සෙනං සන්‌නය්‌හිත්‌වා මණිං ධජග්‌ගං ආරොපෙත්‌වා රත්‌තන්‌ධකාරතිමිසාය පායාසි. යෙ ඛො පන, භික්‌ඛවෙ, සමන්‌තා ගාමා අහෙසුං තෙ තෙනොභාසෙන කම්‌මන්‌තෙ පයොජෙසුං ‘දිවා’ති මඤ්‌ඤමානා. රඤ්‌ඤො, භික්‌ඛවෙ, චක්‌කවත්‌තිස්‌ස එවරූපං මණිරතනං පාතුභවති.
‘‘පුන චපරං, භික්‌ඛවෙ, රඤ්‌ඤො චක්‌කවත්‌තිස්‌ස ඉත්‌ථිරතනං පාතුභවති. සා අභිරූපා දස්‌සනීයා පාසාදිකා පරමාය වණ්‌ණපොක්‌ඛරතාය සමන්‌නාගතා නාතිදීඝා නාතිරස්‌සා නාතිකිසා නාතිථූලා නාතිකාළිකා [නාතිකාළී (සී. පී.)]නාච්‌චොදාතා, අතික්‌කන්‌තා මානුසං වණ්‌ණං, අප්‌පත්‌තා දිබ්‌බං වණ්‌ණං. තස්‌ස ඛො පන, භික්‌ඛවෙ, ඉත්‌ථිරතනස්‌ස එවරූපො කායසම්‌ඵස්‌සො හොති සෙය්‍යථාපි නාම තූලපිචුනො වා කප්‌පාසපිචුනො වා. තස්‌ස ඛො පන, භික්‌ඛවෙ, ඉත්‌ථිරතනස්‌ස සීතෙ උණ්‌හානි ගත්‌තානි හොන්‌ති, උණ්‌හෙ සීතානි ගත්‌තානි හොන්‌ති. තස්‌ස ඛො පන, භික්‌ඛවෙ, ඉත්‌ථිරතනස්‌ස කායතො චන්‌දනගන්‌ධො වායති, මුඛතො උප්‌පලගන්‌ධො වායති. තං ඛො පන, භික්‌ඛවෙ, ඉත්‌ථිරතනං රඤ්‌ඤො චක්‌කවත්‌තිස්‌ස පුබ්‌බුට්‌ඨායිනී හොති පච්‌ඡානිපාතිනී කිංකාරපටිස්‌සාවිනී මනාපචාරිනී පියවාදිනී. තං ඛො පන, භික්‌ඛවෙ, ඉත්‌ථිරතනං රාජානං චක්‌කවත්‌තිං මනසාපි නො අතිචරති, කුතො පන කායෙන? රඤ්‌ඤො, භික්‌ඛවෙ, චක්‌කවත්‌තිස්‌ස එවරූපං ඉත්‌ථිරතනං පාතුභවති.
‘‘පුන චපරං, භික්‌ඛවෙ, රඤ්‌ඤො චක්‌කවත්‌තිස්‌ස ගහපතිරතනං පාතුභවති. තස්‌ස කම්‌මවිපාකජං දිබ්‌බචක්‌ඛු පාතුභවති, යෙන නිධිං පස්‌සති සස්‌සාමිකම්‌පි අස්‌සාමිකම්‌පි. සො රාජානං චක්‌කවත්‌තිං උපසඞ්‌කමිත්‌වා එවමාහ – ‘අප්‌පොස්‌සුක්‌කො ත්‌වං, දෙව, හොහි. අහං තෙ ධනෙන ධනකරණීයං [ධනෙන කරණීයං (ක.)]කරිස්‌සාමී’ති. භූතපුබ්‌බං, භික්‌ඛවෙ, රාජා චක්‌කවත්‌තී තමෙව ගහපතිරතනං වීමංසමානො නාවං අභිරුහිත්‌වා මජ්‌ඣෙ ගඞ්‌ගාය නදියා සොතං ඔගාහිත්‌වා[ඔගහෙත්‌වා (සී. පී.)] ගහපතිරතනං එතදවොච – ‘අත්‌ථො මෙ, ගහපති, හිරඤ්‌ඤසුවණ්‌ණෙනා’ති. ‘තෙන හි, මහාරාජ, එකං තීරං නාවා උපෙතූ’ති. ‘ඉධෙව මෙ, ගහපති, අත්‌ථො හිරඤ්‌ඤසුවණ්‌ණෙනා’ති. අථ ඛො තං, භික්‌ඛවෙ, ගහපතිරතනං උභොහි හත්‌ථෙහි උදකෙ ඔමසිත්‌වා පූරං හිරඤ්‌ඤසුවණ්‌ණස්‌ස කුම්‌භිං උද්‌ධරිත්‌වා රාජානං චක්‌කවත්‌තිං එතදවොච – ‘අලමෙත්‌තාවතා, මහාරාජ! කතමෙත්‌තාවතා, මහාරාජ! පූජිතමෙත්‌තාවතා, මහාරාජා’ති. රාජා චක්‌කවත්‌තී එවමාහ – ‘අලමෙත්‌තාවතා, ගහපති! කතමෙත්‌තාවතා, ගහපති! පූජිතමෙත්‌තාවතා, ගහපතී’ති . රඤ්‌ඤො, භික්‌ඛවෙ, චක්‌කවත්‌තිස්‌ස එවරූපං ගහපතිරතනං පාතුභවති.
‘‘පුන චපරං, භික්‌ඛවෙ, රඤ්‌ඤො චක්‌කවත්‌තිස්‌ස පරිණායකරතනං පාතුභවති – පණ්‌ඩිතො බ්‍යත්‌තො මෙධාවී පටිබලො රාජානං චක්‌කවත්‌තිං උපයාපෙතබ්‌බං උපයාපෙතුං [උපට්‌ඨපෙතබ්‌බං උපට්‌ඨපෙතුං (සී. ස්‍යා. කං. පී.)]අපයාපෙතබ්‌බං අපයාපෙතුං ඨපෙතබ්‌බං ඨපෙතුං. සො රාජානං චක්‌කවත්‌තිං උපසඞ්‌කමිත්‌වා එවමාහ – ‘අප්‌පොස්‌සුක්‌කො ත්‌වං , දෙව, හොහි. අහමනුසාසිස්‌සාමී’ති. රඤ්‌ඤො, භික්‌ඛවෙ, චක්‌කවත්‌තිස්‌ස එවරූපං පරිණායකරතනං පාතුභවති. රාජා, භික්‌ඛවෙ, චක්‌කවත්‌තී ඉමෙහි සත්‌තහි රතනෙහි සමන්‌නාගතො හොති.
259. ‘‘කතමාහි චතූහි ඉද්‌ධීහි? ඉධ, භික්‌ඛවෙ, රාජා චක්‌කවත්‌තී අභිරූපො හොති දස්‌සනීයො පාසාදිකො පරමාය වණ්‌ණපොක්‌ඛරතාය සමන්‌නාගතො අතිවිය අඤ්‌ඤෙහි මනුස්‌සෙහි. රාජා, භික්‌ඛවෙ, චක්‌කවත්‌තී ඉමාය පඨමාය ඉද්‌ධියා සමන්‌නාගතො හොති.
‘‘පුන චපරං, භික්‌ඛවෙ, රාජා චක්‌කවත්‌තී දීඝායුකො හොති චිරට්‌ඨිතිකො අතිවිය අඤ්‌ඤෙහි මනුස්‌සෙහි. රාජා, භික්‌ඛවෙ, චක්‌කවත්‌තී ඉමාය දුතියාය ඉද්‌ධියා සමන්‌නාගතො හොති.
‘‘පුන චපරං, භික්‌ඛවෙ, රාජා චක්‌කවත්‌තී අප්‌පාබාධො හොති අප්‌පාතඞ්‌කො සමවෙපාකිනියා ගහණියා සමන්‌නාගතො නාතිසීතාය නාච්‌චුණ්‌හාය අතිවිය අඤ්‌ඤෙහි මනුස්‌සෙහි. රාජා, භික්‌ඛවෙ, චක්‌කවත්‌තී ඉමාය තතියාය ඉද්‌ධියා සමන්‌නාගතො හොති.
‘‘පුන චපරං, භික්‌ඛවෙ, රාජා චක්‌කවත්‌තී බ්‍රාහ්‌මණගහපතිකානං පියො හොති මනාපො. සෙය්‍යථාපි, භික්‌ඛවෙ, පිතා පුත්‌තානං පියො හොති මනාපො, එවමෙව ඛො, භික්‌ඛවෙ, රාජා චක්‌කවත්‌තී බ්‍රාහ්‌මණගහපතිකානං පියො හොති මනාපො. රඤ්‌ඤොපි, භික්‌ඛවෙ, චක්‌කවත්‌තිස්‌ස බ්‍රාහ්‌මණගහපතිකා පියා හොන්‌ති මනාපා. සෙය්‍යථාපි, භික්‌ඛවෙ, පිතු පුත්‌තා පියා හොන්‌ති මනාපා, එවමෙව ඛො, භික්‌ඛවෙ, රඤ්‌ඤොපි චක්‌කවත්‌තිස්‌ස බ්‍රාහ්‌මණගහපතිකා පියා හොන්‌ති මනාපා.
‘‘භූතපුබ්‌බං , භික්‌ඛවෙ, රාජා චක්‌කවත්‌තී චතුරඞ්‌ගිනියා සෙනාය උය්‍යානභූමිං නිය්‍යාසි. අථ ඛො, භික්‌ඛවෙ, බ්‍රාහ්‌මණගහපතිකා රාජානං චක්‌කවත්‌තිං උපසඞ්‌කමිත්‌වා එවමාහංසු – ‘අතරමානො, දෙව, යාහි යථා තං මයං චිරතරං පස්‌සෙය්‍යාමා’ති. රාජාපි, භික්‌ඛවෙ, චක්‌කවත්‌තී සාරථිං ආමන්‌තෙසි – ‘අතරමානො , සාරථි, පෙසෙහි යථා මං බ්‍රාහ්‌මණගහපතිකා චිරතරං පස්‌සෙය්‍යු’න්‌ති. රාජා, භික්‌ඛවෙ, චක්‌කවත්‌තී ඉමාය චතුත්‌ථාය ඉද්‌ධියා සමන්‌නාගතො හොති. රාජා, භික්‌ඛවෙ, චක්‌කවත්‌තී ඉමාහි චතූහි ඉද්‌ධීහි සමන්‌නාගතො හොති.
‘‘තං කිං මඤ්‌ඤථ, භික්‌ඛවෙ, අපි නු ඛො රාජා චක්‌කවත්‌තී ඉමෙහි සත්‌තහි රතනෙහි සමන්‌නාගතො ඉමාහි චතූහි ච ඉද්‌ධීහි තතොනිදානං සුඛං සොමනස්‌සං පටිසංවෙදියෙථා’’ති? ‘‘එකමෙකෙනපි, භන්‌තෙ, රතනෙන [තෙන රතනෙන (සී.)] සමන්‌නාගතො රාජා චක්‌කවත්‌තී තතොනිදානං සුඛං සොමනස්‌සං පටිසංවෙදියෙථ, කො පන වාදො සත්‌තහි රතනෙහි චතූහි ච ඉද්‌ධීහී’’ති?
260. අථ ඛො භගවා පරිත්‌තං පාණිමත්‌තං පාසාණං ගහෙත්‌වා භික්‌ඛූ ආමන්‌තෙසි – ‘‘තං කිං මඤ්‌ඤථ, භික්‌ඛවෙ, කතමො නු ඛො මහන්‌තතරො – යො චායං මයා පරිත්‌තො පාණිමත්‌තො පාසාණො ගහිතො යො ච හිමවා පබ්‌බතරාජා’’ති? ‘‘අප්‌පමත්‌තකො අයං, භන්‌තෙ, භගවතා පරිත්‌තො පාණිමත්‌තො පාසාණො ගහිතො; හිමවන්‌තං පබ්‌බතරාජානං උපනිධාය සඞ්‌ඛම්‌පි න උපෙති; කලභාගම්‌පි න උපෙති; උපනිධම්‌පි න උපෙතී’’ති. ‘‘එවමෙව ඛො, භික්‌ඛවෙ, යං රාජා චක්‌කවත්‌තී සත්‌තහි රතනෙහි සමන්‌නාගතො චතූහි ච ඉද්‌ධීහි තතොනිදානං සුඛං සොමනස්‌සං පටිසංවෙදෙති තං දිබ්‌බස්‌ස සුඛස්‌ස උපනිධාය සඞ්‌ඛම්‌පි න උපෙති; කලභාගම්‌පි න උපෙති; උපනිධම්‌පි න උපෙති’’.
‘‘ස ඛො සො, භික්‌ඛවෙ, පණ්‌ඩිතො සචෙ කදාචි කරහචි දීඝස්‌ස අද්‌ධුනො අච්‌චයෙන මනුස්‌සත්‌තං ආගච්‌ඡති, යානි තානි උච්‌චාකුලානි – ඛත්‌තියමහාසාලකුලං වා බ්‍රාහ්‌මණමහාසාලකුලං වා ගහපතිමහාසාලකුලං වා තථාරූපෙ කුලෙ පච්‌චාජායති අඩ්‌ඪෙ මහද්‌ධනෙ මහාභොගෙ පහූතජාතරූපරජතෙ පහූතවිත්‌තූපකරණෙ පහූතධනධඤ්‌ඤෙ. සො ච හොති අභිරූපො දස්‌සනීයො පාසාදිකො පරමාය වණ්‌ණපොක්‌ඛරතාය සමන්‌නාගතො, ලාභී අන්‌නස්‌ස පානස්‌ස වත්‌ථස්‌ස යානස්‌ස මාලාගන්‌ධවිලෙපනස්‌ස සෙය්‍යාවසථපදීපෙය්‍යස්‌ස. සො කායෙන සුචරිතං චරති, වාචාය සුචරිතං චරති, මනසා සුචරිතං චරති. සො කායෙන සුචරිතං චරිත්‌වා, වාචාය සුචරිතං චරිත්‌වා, මනසා සුචරිතං චරිත්‌වා, කායස්‌ස භෙදා පරං මරණා සුගතිං සග්‌ගං ලොකං උපපජ්‌ජති. සෙය්‍යථාපි, භික්‌ඛවෙ, අක්‌ඛධුත්‌තො පඨමෙනෙව කටග්‌ගහෙන මහන්‌තං භොගක්‌ඛන්‌ධං අධිගච්‌ඡෙය්‍ය; අප්‌පමත්‌තකො සො, භික්‌ඛවෙ, කටග්‌ගහො යං සො අක්‌ඛධුත්‌තො පඨමෙනෙව කටග්‌ගහෙන මහන්‌තං භොගක්‌ඛන්‌ධං අධිගච්‌ඡෙය්‍ය. අථ ඛො අයමෙව තතො මහන්‌තතරො කටග්‌ගහො යං සො පණ්‌ඩිතො කායෙන සුචරිතං චරිත්‌වා, වාචාය සුචරිතං චරිත්‌වා, මනසා සුචරිතං චරිත්‌වා කායස්‌ස භෙදා පරං මරණා සුගතිං සග්‌ගං ලොකං උපපජ්‌ජති. අයං, භික්‌ඛවෙ, කෙවලා පරිපූරා පණ්‌ඩිතභූමී’’ති.
ඉදමවොච භගවා. අත්‌තමනා තෙ භික්‌ඛූ භගවතො භාසිතං අභිනන්‌දුන්‌ති.
බාලපණ්‌ඩිතසුත්‌තං නිට්‌ඨිතං නවමං.
No comments:
Post a Comment