5. චූළසච්‌චකසුත්‌තං
353. එවං මෙ සුතං – එකං සමයං භගවා වෙසාලියං විහරති මහාවනෙ කූටාගාරසාලායං. තෙන ඛො පන සමයෙන සච්‌චකො නිගණ්‌ඨපුත්‌තො වෙසාලියං පටිවසති භස්‌සප්‌පවාදකො පණ්‌ඩිතවාදො සාධුසම්‌මතො බහුජනස්‌ස. සො වෙසාලියං පරිසති එවං වාචං භාසති – ‘‘නාහං තං පස්‌සාමි සමණං වා බ්‍රාහ්‌මණං වා, සඞ්‌ඝිං ගණිං ගණාචරියං, අපි අරහන්‌තං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධං පටිජානමානං, යො මයා වාදෙන වාදං සමාරද්‌ධො න සඞ්‌කම්‌පෙය්‍ය න සම්‌පකම්‌පෙය්‍ය න සම්‌පවෙධෙය්‍ය, යස්‌ස න කච්‌ඡෙහි සෙදා මුච්‌චෙය්‍යුං. ථූණං චෙපාහං අචෙතනං වාදෙන වාදං සමාරභෙය්‍යං, සාපි මයා වාදෙන වාදං සමාරද්‌ධා සඞ්‌කම්‌පෙය්‍ය සම්‌පකම්‌පෙය්‍ය සම්‌පවෙධෙය්‍ය. කො පන වාදො මනුස්‌සභූතස්‌සා’’ති?
අථ ඛො ආයස්‌මා අස්‌සජි පුබ්‌බණ්‌හසමයං නිවාසෙත්‌වා පත්‌තචීවරමාදාය වෙසාලිං පිණ්‌ඩාය පාවිසි. අද්‌දසා ඛො සච්‌චකො නිගණ්‌ඨපුත්‌තො වෙසාලියං ජඞ්‌ඝාවිහාරං අනුචඞ්‌කමමානො අනුවිචරමානො ආයස්‌මන්‌තං අස්‌සජිං දූරතොව ආගච්‌ඡන්‌තං. දිස්‌වාන යෙනායස්‌මා අස්‌සජි තෙනුපසඞ්‌කමි; උපසඞ්‌කමිත්‌වා ආයස්‌මතා අස්‌සජිනා සද්‌ධිං සම්‌මොදි. සම්‌මොදනීයං කථං සාරණීයං වීතිසාරෙත්‌වා එකමන්‌තං අට්‌ඨාසි. එකමන්‌තං ඨිතො ඛො සච්‌චකො නිගණ්‌ඨපුත්‌තො ආයස්‌මන්‌තං අස්‌සජිං එතදවොච – ‘‘කථං පන, භො අස්‌සජි, සමණො ගොතමො සාවකෙ විනෙති, කථංභාගා ච පන සමණස්‌ස ගොතමස්‌ස සාවකෙසු අනුසාසනී බහුලා පවත්‌තතී’’ති? ‘‘එවං ඛො, අග්‌ගිවෙස්‌සන, භගවා සාවකෙ විනෙති, එවංභාගා ච පන භගවතො සාවකෙසු අනුසාසනී බහුලා පවත්‌තති – ‘රූපං, භික්‌ඛවෙ, අනිච්‌චං, වෙදනා අනිච්‌චා, සඤ්‌ඤා අනිච්‌චා, සඞ්‌ඛාරා අනිච්‌චා, විඤ්‌ඤාණං අනිච්‌චං. රූපං, භික්‌ඛවෙ, අනත්‌තා, වෙදනා අනත්‌තා, සඤ්‌ඤා අනත්‌තා, සඞ්‌ඛාරා අනත්‌තා, විඤ්‌ඤාණං අනත්‌තා. සබ්‌බෙ සඞ්‌ඛාරා අනිච්‌චා, සබ්‌බෙ ධම්‌මා අනත්‌තා’ති. එවං ඛො, අග්‌ගිවෙස්‌සන, භගවා සාවකෙ විනෙති, එවංභාගා ච පන භගවතො සාවකෙසු අනුසාසනී බහුලා පවත්‌තතී’’ති. ‘‘දුස්‌සුතං වත, භො අස්‌සජි, අස්‌සුම්‌හ යෙ මයං එවංවාදිං සමණං ගොතමං අස්‌සුම්‌හ. අප්‌පෙව නාම මයං කදාචි කරහචි තෙන භොතා ගොතමෙන සද්‌ධිං සමාගච්‌ඡෙය්‍යාම , අප්‌පෙව නාම සියා කොචිදෙව කථාසල්‌ලාපො, අප්‌පෙව නාම තස්‌මා පාපකා දිට්‌ඨිගතා විවෙචෙය්‍යාමා’’ති.
354. තෙන ඛො පන සමයෙන පඤ්‌චමත්‌තානි ලිච්‌ඡවිසතානි සන්‌ථාගාරෙ [සන්‌ධාගාරෙ (ක.)] සන්‌නිපතිතානි හොන්‌ති කෙනචිදෙව කරණීයෙන. අථ ඛො සච්‌චකො නිගණ්‌ඨපුත්‌තො යෙන තෙ ලිච්‌ඡවී තෙනුපසඞ්‌කමි; උපසඞ්‌කමිත්‌වා තෙ ලිච්‌ඡවී එතදවොච – ‘‘අභික්‌කමන්‌තු භොන්‌තො ලිච්‌ඡවී, අභික්‌කමන්‌තු භොන්‌තො ලිච්‌ඡවී, අජ්‌ජ මෙ සමණෙන ගොතමෙන සද්‌ධිං කථාසල්‌ලාපො භවිස්‌සති. සචෙ මෙ සමණො ගොතමො තථා පතිට්‌ඨිස්‌සති යථා ච මෙ [යථාස්‌ස මෙ (සී. පී.)] ඤාතඤ්‌ඤතරෙන සාවකෙන අස්‌සජිනා නාම භික්‌ඛුනා පතිට්‌ඨිතං, සෙය්‍යථාපිනාම බලවා පුරිසො දීඝලොමිකං එළකං ලොමෙසු ගහෙත්‌වා ආකඩ්‌ඪෙය්‍ය පරිකඩ්‌ඪෙය්‍ය සම්‌පරිකඩ්‌ඪෙය්‍ය , එවමෙවාහං සමණං ගොතමං වාදෙන වාදං ආකඩ්‌ඪිස්‌සාමි පරිකඩ්‌ඪිස්‌සාමි සම්‌පරිකඩ්‌ඪිස්‌සාමි. සෙය්‍යථාපි නාම බලවා සොණ්‌ඩිකාකම්‌මකාරො මහන්‌තං සොණ්‌ඩිකාකිළඤ්‌ජං ගම්‌භීරෙ උදකරහදෙ පක්‌ඛිපිත්‌වා කණ්‌ණෙ ගහෙත්‌වා ආකඩ්‌ඪෙය්‍ය පරිකඩ්‌ඪෙය්‍ය සම්‌පරිකඩ්‌ඪෙය්‍ය, එවමෙවාහං සමණං ගොතමං වාදෙන වාදං ආකඩ්‌ඪිස්‌සාමි පරිකඩ්‌ඪිස්‌සාමි සම්‌පරිකඩ්‌ඪිස්‌සාමි. සෙය්‍යථාපි නාම බලවා සොණ්‌ඩිකාධුත්‌තො වාලං [ථාලං (ක.)]කණ්‌ණෙ ගහෙත්‌වා ඔධුනෙය්‍ය නිද්‌ධුනෙය්‍ය නිප්‌ඵොටෙය්‍ය [නිච්‌ඡාදෙය්‍ය (සී. පී. ක.), නිච්‌ඡොටෙය්‍ය (ක.), නිප්‌පොඨෙය්‍ය (ස්‍යා. කං.)] එවමෙවාහං සමණං ගොතමං වාදෙන වාදං ඔධුනිස්‌සාමි නිද්‌ධුනිස්‌සාමි නිප්‌ඵොටෙස්‌සාමි. සෙය්‍යථාපි නාම කුඤ්‌ජරො සට්‌ඨිහායනො ගම්‌භීරං පොක්‌ඛරණිං ඔගාහෙත්‌වා සාණධොවිකං නාම කීළිතජාතං කීළති, එවමෙවාහං සමණං ගොතමං සාණධොවිකං මඤ්‌ඤෙ කීළිතජාතං කීළිස්‌සාමි. අභික්‌කමන්‌තු භොන්‌තො ලිච්‌ඡවී, අභික්‌කමන්‌තු භොන්‌තො ලිච්‌ඡවී, අජ්‌ජ මෙ සමණෙන ගොතමෙන සද්‌ධිං කථාසල්‌ලාපො භවිස්‌සතී’’ති. තත්‍රෙකච්‌චෙ ලිච්‌ඡවී එවමාහංසු – ‘‘කිං සමණො ගොතමො සච්‌චකස්‌ස නිගණ්‌ඨපුත්‌තස්‌ස වාදං ආරොපෙස්‌සති, අථ ඛො සච්‌චකො නිගණ්‌ඨපුත්‌තො සමණස්‌ස ගොතමස්‌ස වාදං ආරොපෙස්‌සතී’’ති? එකච්‌චෙ ලිච්‌ඡවී එවමාහංසු – ‘‘කිං සො භවමානො සච්‌චකො නිගණ්‌ඨපුත්‌තො යො භගවතො වාදං ආරොපෙස්‌සති, අථ ඛො භගවා සච්‌චකස්‌ස නිගණ්‌ඨපුත්‌තස්‌ස වාදං ආරොපෙස්‌සතී’’ති? අථ ඛො සච්‌චකො නිගණ්‌ඨපුත්‌තො පඤ්‌චමත්‌තෙහි ලිච්‌ඡවිසතෙහි පරිවුතො යෙන මහාවනං කූටාගාරසාලා තෙනුපසඞ්‌කමි.
355. තෙන ඛො පන සමයෙන සම්‌බහුලා භික්‌ඛූ අබ්‌භොකාසෙ චඞ්‌කමන්‌ති. අථ ඛො සච්‌චකො නිගණ්‌ඨපුත්‌තො යෙන තෙ භික්‌ඛූ තෙනුපසඞ්‌කමි; උපසඞ්‌කමිත්‌වා තෙ භික්‌ඛූ එතදවොච – ‘‘කහං නු ඛො, භො, එතරහි සො භවං ගොතමො විහරති? දස්‌සනකාමා හි මයං තං භවන්‌තං ගොතම’’න්‌ති . ‘‘එස, අග්‌ගිවෙස්‌සන, භගවා මහාවනං අජ්‌ඣොගාහෙත්‌වා අඤ්‌ඤතරස්‌මිං රුක්‌ඛමූලෙ දිවාවිහාරං නිසින්‌නො’’ති. අථ ඛො සච්‌චකො නිගණ්‌ඨපුත්‌තො මහතියා ලිච්‌ඡවිපරිසාය සද්‌ධිං මහාවනං අජ්‌ඣොගාහෙත්‌වා යෙන භගවා තෙනුපසඞ්‌කමි; උපසඞ්‌කමිත්‌වා භගවතා සද්‌ධිං සම්‌මොදි. සම්‌මොදනීයං කථං සාරණීයං වීතිසාරෙත්‌වා එකමන්‌තං නිසීදි. තෙපි ඛො ලිච්‌ඡවී අප්‌පෙකච්‌චෙ භගවන්‌තං අභිවාදෙත්‌වා එකමන්‌තං නිසීදිංසු, අප්‌පෙකච්‌චෙ භගවතා සද්‌ධිං සම්‌මොදිංසු, සම්‌මොදනීයං කථං සාරණීයං වීතිසාරෙත්‌වා එකමන්‌තං නිසීදිංසු. අප්‌පෙකච්‌චෙ යෙන භගවා තෙනඤ්‌ජලිං පණාමෙත්‌වා එකමන්‌තං නිසීදිංසු, අප්‌පෙකච්‌චෙ භගවතො සන්‌තිකෙ නාමගොත්‌තං සාවෙත්‌වා එකමන්‌තං නිසීදිංසු, අප්‌පෙකච්‌චෙ තුණ්‌හීභූතා එකමන්‌තං නිසීදිංසු.
356. එකමන්‌තං නිසින්‌නො ඛො සච්‌චකො නිගණ්‌ඨපුත්‌තො භගවන්‌තං එතදවොච – ‘‘පුච්‌ඡෙය්‍යාහං භවන්‌තං ගොතමං කිඤ්‌චිදෙව දෙසං, සචෙ මෙ භවං ගොතමො ඔකාසං කරොති පඤ්‌හස්‌ස වෙය්‍යාකරණායා’’ති. ‘‘පුච්‌ඡ, අග්‌ගිවෙස්‌සන , යදාකඞ්‌ඛසී’’ති . ‘‘කථං පන භවං ගොතමො සාවකෙ විනෙති, කථංභාගා ච පන භොතො ගොතමස්‌ස සාවකෙසු අනුසාසනී බහුලා පවත්‌තතී’’ති? ‘‘එවං ඛො අහං, අග්‌ගිවෙස්‌සන, සාවකෙ විනෙමි, එවංභාගා ච පන මෙ සාවකෙසු අනුසාසනී බහුලා පවත්‌තති – ‘රූපං, භික්‌ඛවෙ, අනිච්‌චං, වෙදනා අනිච්‌චා, සඤ්‌ඤා අනිච්‌චා, සඞ්‌ඛාරා අනිච්‌චා, විඤ්‌ඤාණං අනිච්‌චං. රූපං, භික්‌ඛවෙ, අනත්‌තා, වෙදනා අනත්‌තා, සඤ්‌ඤා අනත්‌තා, සඞ්‌ඛාරා අනත්‌තා, විඤ්‌ඤාණං අනත්‌තා. සබ්‌බෙ සඞ්‌ඛාරා අනිච්‌චා, සබ්‌බෙ ධම්‌මා අනත්‌තා’ති. එවං ඛො අහං, අග්‌ගිවෙස්‌සන, සාවකෙ විනෙමි, එවංභාගා ච පන මෙ සාවකෙසු අනුසාසනී බහුලා පවත්‌තතී’’ති.
‘‘උපමා මං, භො ගොතම, පටිභාතී’’ති. ‘‘පටිභාතු තං, අග්‌ගිවෙස්‌සනා’’ති භගවා අවොච.
‘‘සෙය්‍යථාපි, භො ගොතම, යෙ කෙචිමෙ බීජගාමභූතගාමා වුද්‌ධිං විරූළ්‌හිං වෙපුල්‌ලං ආපජ්‌ජන්‌ති, සබ්‌බෙ තෙ පථවිං නිස්‌සාය පථවියං පතිට්‌ඨාය. එවමෙතෙ බීජගාමභූතගාමා වුද්‌ධිං විරූළ්‌හිං වෙපුල්‌ලං ආපජ්‌ජන්‌ති. සෙය්‍යථාපි වා පන, භො ගොතම, යෙ කෙචිමෙ බලකරණීයා කම්‌මන්‌තා කරීයන්‌ති, සබ්‌බෙ තෙ පථවිං නිස්‌සාය පථවියං පතිට්‌ඨාය. එවමෙතෙ බලකරණීයා කම්‌මන්‌තා කරීයන්‌ති. එවමෙව ඛො, භො ගොතම, රූපත්‌තායං පුරිසපුග්‌ගලො රූපෙ පතිට්‌ඨාය පුඤ්‌ඤං වා අපුඤ්‌ඤං වා පසවති, වෙදනත්‌තායං පුරිසපුග්‌ගලො වෙදනායං පතිට්‌ඨාය පුඤ්‌ඤං වාඅපුඤ්‌ඤං වා පසවති, සඤ්‌ඤත්‌තායං පුරිසපුග්‌ගලො සඤ්‌ඤායං පතිට්‌ඨාය පුඤ්‌ඤං වා අපුඤ්‌ඤං වා පසවති, සඞ්‌ඛාරත්‌තායං පුරිසපුග්‌ගලො සඞ්‌ඛාරෙසු පතිට්‌ඨාය පුඤ්‌ඤං වා අපුඤ්‌ඤං වා පසවති, විඤ්‌ඤාණත්‌තායං පුරිසපුග්‌ගලො විඤ්‌ඤාණෙ පතිට්‌ඨාය පුඤ්‌ඤං වා අපුඤ්‌ඤං වා පසවතී’’ති.
‘‘නනු ත්‌වං, අග්‌ගිවෙස්‌සන, එවං වදෙසි – ‘රූපං මෙ අත්‌තා, වෙදනා මෙ අත්‌තා, සඤ්‌ඤා මෙ අත්‌තා, සඞ්‌ඛාරා මෙ අත්‌තා, විඤ්‌ඤාණං මෙ අත්‌තා’’’ති? ‘‘අහඤ්‌හි, භො ගොතම , එවං වදාමි – ‘රූපං මෙ අත්‌තා, වෙදනා මෙ අත්‌තා, සඤ්‌ඤා මෙ අත්‌තා, සඞ්‌ඛාරා මෙ අත්‌තා, විඤ්‌ඤාණං මෙ අත්‌තා’ති, අයඤ්‌ච මහතී ජනතා’’ති.
‘‘කිඤ්‌හි තෙ, අග්‌ගිවෙස්‌සන, මහතී ජනතා කරිස්‌සති? ඉඞ්‌ඝ ත්‌වං, අග්‌ගිවෙස්‌සන, සකඤ්‌ඤෙව වාදං නිබ්‌බෙඨෙහී’’ති. ‘‘අහඤ්‌හි, භො ගොතම, එවං වදාමි – ‘රූපං මෙ අත්‌තා, වෙදනා මෙ අත්‌තා, සඤ්‌ඤා මෙ අත්‌තා, සඞ්‌ඛාරා මෙ අත්‌තා, විඤ්‌ඤාණං මෙ අත්‌තා’’’ති.
357. ‘‘තෙන හි, අග්‌ගිවෙස්‌සන, තඤ්‌ඤෙවෙත්‌ථ පටිපුච්‌ඡිස්‌සාමි, යථා තෙ ඛමෙය්‍ය තථා නං [තථා තං (ක.)]බ්‍යාකරෙය්‍යාසි. තං කිං මඤ්‌ඤසි , අග්‌ගිවෙස්‌සන, වත්‌තෙය්‍ය රඤ්‌ඤො ඛත්‌තියස්‌ස මුද්‌ධාවසිත්‌තස්‌ස සකස්‌මිං විජිතෙ වසො – ඝාතෙතායං වා ඝාතෙතුං, ජාපෙතායං වා ජාපෙතුං, පබ්‌බාජෙතායං වා පබ්‌බාජෙතුං, සෙය්‍යථාපි රඤ්‌ඤො පසෙනදිස්‌ස කොසලස්‌ස, සෙය්‍යථාපි වා පන රඤ්‌ඤො මාගධස්‌ස අජාතසත්‌තුස්‌ස වෙදෙහිපුත්‌තස්‌සා’’ති? ‘‘වත්‌තෙය්‍ය, භො ගොතම, රඤ්‌ඤො ඛත්‌තියස්‌ස මුද්‌ධාවසිත්‌තස්‌ස සකස්‌මිං විජිතෙ වසො – ඝාතෙතායං වා ඝාතෙතුං, ජාපෙතායං වා ජාපෙතුං, පබ්‌බාජෙතායං වා පබ්‌බාජෙතුං, සෙය්‍යථාපි රඤ්‌ඤො පසෙනදිස්‌ස කොසලස්‌ස, සෙය්‍යථාපි වා පන රඤ්‌ඤො මාගධස්‌ස අජාතසත්‌තුස්‌ස වෙදෙහිපුත්‌තස්‌ස. ඉමෙසම්‌පි හි, භො ගොතම, සඞ්‌ඝානං ගණානං – සෙය්‍යථිදං, වජ්‌ජීනං මල්‌ලානං – වත්‌තති සකස්‌මිං විජිතෙ වසො – ඝාතෙතායං වා ඝාතෙතුං, ජාපෙතායං වා ජාපෙතුං, පබ්‌බාජෙතායං වා පබ්‌බාජෙතුං. කිං පන රඤ්‌ඤො ඛත්‌තියස්‌ස මුද්‌ධාවසිත්‌තස්‌ස, සෙය්‍යථාපි රඤ්‌ඤො පසෙනදිස්‌ස කොසලස්‌ස , සෙය්‍යථාපි වා පන රඤ්‌ඤො මාගධස්‌ස අජාතසත්‌තුස්‌ස වෙදෙහිපුත්‌තස්‌ස? වත්‌තෙය්‍ය, භො ගොතම, වත්‌තිතුඤ්‌ච මරහතී’’ති.
‘‘තං කිං මඤ්‌ඤසි, අග්‌ගිවෙස්‌සන, යං ත්‌වං එවං වදෙසි – ‘රූපං මෙ අත්‌තා’ති, වත්‌තති තෙ තස්‌මිං රූපෙ වසො – එවං මෙ රූපං හොතු, එවං මෙ රූපං මා අහොසී’’ති? එවං වුත්‌තෙ, සච්‌චකො නිගණ්‌ඨපුත්‌තො තුණ්‌හී අහොසි. දුතියම්‌පි ඛො භගවා සච්‌චකං නිගණ්‌ඨපුත්‌තං එතදවොච – ‘‘තං කිං මඤ්‌ඤසි, අග්‌ගිවෙස්‌සන, යං ත්‌වං එවං වදෙසි – ‘රූපං මෙ අත්‌තා’ති, වත්‌තති තෙ තස්‌මිං රූපෙ වසො – එවං මෙ රූපං හොතු, එවං මෙ රූපං මා අහොසී’’ති? දුතියම්‌පි ඛො සච්‌චකො නිගණ්‌ඨපුත්‌තො තුණ්‌හී අහොසි. අථ ඛො භගවා සච්‌චකං නිගණ්‌ඨපුත්‌තං එතදවොච – ‘‘බ්‍යාකරොහි දානි, අග්‌ගිවෙස්‌සන, න දානි තෙ තුණ්‌හීභාවස්‌ස කාලො. යො කොචි, අග්‌ගිවෙස්‌සන තථාගතෙන යාවතතියං සහධම්‌මිකං පඤ්‌හං පුට්‌ඨො න බ්‍යාකරොති, එත්‌ථෙවස්‌ස සත්‌තධා මුද්‌ධා ඵලතී’’ති.
තෙන ඛො පන සමයෙන වජිරපාණි යක්‌ඛො ආයසං වජිරං ආදාය ආදිත්‌තං සම්‌පජ්‌ජලිතං සජොතිභූතං සච්‌චකස්‌ස නිගණ්‌ඨපුත්‌තස්‌ස උපරිවෙහාසං ඨිතො හොති – ‘සචායං සච්‌චකො නිගණ්‌ඨපුත්‌තො භගවතා යාවතතියං සහධම්‌මිකං පඤ්‌හං පුට්‌ඨො න බ්‍යාකරිස්‌සති එත්‌ථෙවස්‌ස සත්‌තධා මුද්‌ධං ඵාලෙස්‌සාමී’ති. තං ඛො පන වජිරපාණිං යක්‌ඛං භගවා චෙව පස්‌සති සච්‌චකො ච නිගණ්‌ඨපුත්‌තො. අථ ඛො සච්‌චකො නිගණ්‌ඨපුත්‌තො භීතො සංවිග්‌ගො ලොමහට්‌ඨජාතො භගවන්‌තංයෙවතාණං ගවෙසී භගවන්‌තංයෙව ලෙණං ගවෙසී භගවන්‌තංයෙව සරණං ගවෙසී භගවන්‌තං එතදවොච – ‘‘පුච්‌ඡතු මං භවං ගොතමො, බ්‍යාකරිස්‌සාමී’’ති.
358. ‘‘තං කිං මඤ්‌ඤසි, අග්‌ගිවෙස්‌සන, යං ත්‌වං එවං වදෙසි – ‘රූපං මෙ අත්‌තා’ති, වත්‌තති තෙ තස්‌මිං රූපෙ වසො – එවං මෙ රූපං හොතු, එවං මෙ රූපං මා අහොසී’’ති? ‘‘නො හිදං, භො ගොතම’’.
‘‘මනසි කරොහි, අග්‌ගිවෙස්‌සන; මනසි කරිත්‌වා ඛො, අග්‌ගිවෙස්‌සන, බ්‍යාකරොහි. න ඛො තෙ සන්‌ධියති පුරිමෙන වා පච්‌ඡිමං පච්‌ඡිමෙන වා පුරිමං. තං කිං මඤ්‌ඤසි, අග්‌ගිවෙස්‌සන, යං ත්‌වං එවං වදෙසි – ‘වෙදනා මෙ අත්‌තා’ති, වත්‌තති තෙ තිස්‌සං වෙදනායං [තායං වෙදනායං (සී. ස්‍යා.)] වසො – එවං මෙ වෙදනා හොතු, එවං මෙ වෙදනා මා අහොසී’’ති? ‘‘නො හිදං, භො ගොතම’’.
‘‘මනසි කරොහි, අග්‌ගිවෙස්‌සන; මනසි කරිත්‌වා ඛො, අග්‌ගිවෙස්‌සන, බ්‍යාකරොහි. න ඛො තෙ සන්‌ධියති පුරිමෙන වා පච්‌ඡිමං, පච්‌ඡිමෙන වා පුරිමං. තං කිං මඤ්‌ඤසි, අග්‌ගිවෙස්‌සන , යං ත්‌වං එවං වදෙසි – ‘සඤ්‌ඤා මෙ අත්‌තා’ති, වත්‌තති තෙ තිස්‌සං සඤ්‌ඤායං වසො – එවං මෙ සඤ්‌ඤා හොතු, එවං මෙ සඤ්‌ඤා මා අහොසී’’ති? ‘‘නො හිදං, භො ගොතම’’.
‘‘මනසි කරොහි, අග්‌ගිවෙස්‌සන ; මනසි කරිත්‌වා ඛො, අග්‌ගිවෙස්‌සන, බ්‍යාකරොහි. න ඛො තෙ සන්‌ධියති පුරිමෙන වා පච්‌ඡිමං, පච්‌ඡිමෙන වා පුරිමං. තං කිං මඤ්‌ඤසි, අග්‌ගිවෙස්‌සන, යං ත්‌වං එවං වදෙසි – ‘සඞ්‌ඛාරා මෙ අත්‌තා’ති, වත්‌තති තෙ තෙසු සඞ්‌ඛාරෙසු වසො – එවං මෙ සඞ්‌ඛාරා හොන්‌තු, එවං මෙ සඞ්‌ඛාරා මා අහෙසු’’න්‌ති? ‘‘නො හිදං, භො ගොතම’’.
‘‘මනසි කරොහි, අග්‌ගිවෙස්‌සන; මනසි කරිත්‌වා ඛො, අග්‌ගිවෙස්‌සන, බ්‍යාකරොහි. න ඛො තෙ සන්‌ධියති පුරිමෙන වා පච්‌ඡිමං, පච්‌ඡිමෙන වා පුරිමං. තං කිං මඤ්‌ඤසි, අග්‌ගිවෙස්‌සන, යං ත්‌වං එවං වදෙසි – ‘විඤ්‌ඤාණං මෙ අත්‌තා’ති, වත්‌තති තෙ තස්‌මිං විඤ්‌ඤාණෙ වසො – එවං මෙ විඤ්‌ඤාණං හොතු, එවං මෙ විඤ්‌ඤාණං මා අහොසී’’ති? ‘‘නො හිදං, භො ගොතම’’.
‘‘මනසි කරොහි, අග්‌ගිවෙස්‌සන; මනසි කරිත්‌වා ඛො, අග්‌ගිවෙස්‌සන, බ්‍යාකරොහි. න ඛො තෙ සන්‌ධියති පුරිමෙන වා පච්‌ඡිමං, පච්‌ඡිමෙන වා පුරිමං. තං කිං මඤ්‌ඤසි, අග්‌ගිවෙස්‌සන, රූපං නිච්‌චං වා අනිච්‌චං වා’’ති? ‘‘අනිච්‌චං, භො ගොතම’’. ‘‘යං පනානිච්‌චං දුක්‌ඛං වා තං සුඛං වා’’ති? ‘‘දුක්‌ඛං, භො ගොතම’’. ‘‘යං පනානිච්‌චං දුක්‌ඛං විපරිණාමධම්‌මං, කල්‌ලං නු තං සමනුපස්‌සිතුං – ‘එතං මම, එසොහමස්‌මි, එසො මෙ අත්‌තා’’’ති? ‘‘නො හිදං, භො ගොතම’’.
‘‘තං කිං මඤ්‌ඤසි, අග්‌ගිවෙස්‌සන, වෙදනා…පෙ.… සඤ්‌ඤා…පෙ.… සඞ්‌ඛාරා…පෙ.… තං කිං මඤ්‌ඤසි, අග්‌ගිවෙස්‌සන, විඤ්‌ඤාණං නිච්‌චං වා අනිච්‌චං වා’’ති? ‘‘අනිච්‌චං, භො ගොතම’’. ‘‘යං පනානිච්‌චං දුක්‌ඛං වා තං සුඛං වා’’ති? ‘‘දුක්‌ඛං, භො ගොතම’’. ‘‘යං පනානිච්‌චං දුක්‌ඛං විපරිණාමධම්‌මං, කල්‌ලං නු තං සමනුපස්‌සිතුං – ‘එතං මම, එසොහමස්‌මි, එසො මෙ අත්‌තා’’’ති? ‘‘නො හිදං, භො ගොතම’’.
‘‘තං කිං මඤ්‌ඤසි, අග්‌ගිවෙස්‌සන, යො නු ඛො දුක්‌ඛං අල්‌ලීනො දුක්‌ඛං උපගතො දුක්‌ඛං අජ්‌ඣොසිතො , දුක්‌ඛං ‘එතං මම, එසොහමස්‌මි, එසො මෙ අත්‌තා’ති සමනුපස්‌සති, අපි නු ඛො සො සාමං වා දුක්‌ඛං පරිජානෙය්‍ය, දුක්‌ඛං වා පරික්‌ඛෙපෙත්‌වා විහරෙය්‍යා’’ති? ‘‘කිඤ්‌හි සියා, භො ගොතම? නො හිදං, භො ගොතමා’’ති.
‘‘තං කිං මඤ්‌ඤසි, අග්‌ගිවෙස්‌සන, නනු ත්‌වං එවං සන්‌තෙ දුක්‌ඛං අල්‌ලීනො දුක්‌ඛං උපගතො දුක්‌ඛං අජ්‌ඣොසිතො, දුක්‌ඛං – ‘එතං මම, එසොහමස්‌මි, එසො මෙ අත්‌තා’ති සමනුපස්‌සසී’’ති? ‘‘කිඤ්‌හි නො සියා, භො ගොතම? එවමෙතං භො ගොතමා’’ති.
359. ‘‘සෙය්‍යථාපි , අග්‌ගිවෙස්‌සන, පුරිසො සාරත්‌ථිකො සාරගවෙසී සාරපරියෙසනං චරමානො තිණ්‌හං කුඨාරිං[කුධාරිං (ස්‍යා. කං. ක.)] ආදාය වනං පවිසෙය්‍ය. සො තත්‌ථ පස්‌සෙය්‍ය මහන්‌තං කදලික්‌ඛන්‌ධං උජුං නවං අකුක්‌කුකජාතං [අකුක්‌කුටජාතං (ස්‍යා. කං.)]. තමෙනං මූලෙ ඡින්‌දෙය්‍ය, මූලෙ ඡෙත්‌වා අග්‌ගෙ ඡින්‌දෙය්‍ය, අග්‌ගෙ ඡෙත්‌වා පත්‌තවට්‌ටිං විනිබ්‌භුජෙය්‍ය [විනිබ්‌භුජ්‌ජෙය්‍ය (ක.)]. සො තත්‌ථ පත්‌තවට්‌ටිං විනිබ්‌භුජන්‌තො ඵෙග්‌ගුම්‌පි නාධිගච්‌ඡෙය්‍ය, කුතො සාරං? එවමෙව ඛො ත්‌වං, අග්‌ගිවෙස්‌සන, මයා සකස්‌මිං වාදෙ සමනුයුඤ්‌ජියමානො සමනුගාහියමානො සමනුභාසියමානො රිත්‌තො තුච්‌ඡො අපරද්‌ධො. භාසිතා ඛො පන තෙ එසා, අග්‌ගිවෙස්‌සන, වෙසාලියං පරිසති වාචා – ‘නාහං තං පස්‌සාමි සමණං වා බ්‍රාහ්‌මණං වා, සඞ්‌ඝිං ගණිං ගණාචරියං, අපි අරහන්‌තං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධං පටිජානමානං, යො මයා වාදෙන වාදං සමාරද්‌ධො න සඞ්‌කම්‌පෙය්‍ය න සම්‌පකම්‌පෙය්‍ය නසම්‌පවෙධෙය්‍ය, යස්‌ස න කච්‌ඡෙහි සෙදා මුච්‌චෙය්‍යුං. ථූණං චෙපාහං අචෙතනං වාදෙන වාදං සමාරභෙය්‍යං සාපි මයා වාදෙන වාදං සමාරද්‌ධා සඞ්‌කම්‌පෙය්‍ය සම්‌පකම්‌පෙය්‍ය සම්‌පවෙධෙය්‍ය. කො පන වාදො මනුස්‌සභූතස්‌සා’ති? තුය්‌හං ඛො පන, අග්‌ගිවෙස්‌සන, අප්‌පෙකච්‌චානි සෙදඵුසිතානි නලාටා මුත්‌තානි, උත්‌තරාසඞ්‌ගං විනිභින්‌දිත්‌වා භූමියං පතිට්‌ඨිතානි. මය්‌හං ඛො පන, අග්‌ගිවෙස්‌සන, නත්‌ථි එතරහි කායස්‌මිං සෙදො’’ති. ඉති භගවා තස්‌මිං [තස්‌සං (?)] පරිසති සුවණ්‌ණවණ්‌ණං කායං විවරි. එවං වුත්‌තෙ, සච්‌චකො නිගණ්‌ඨපුත්‌තො තුණ්‌හීභූතො මඞ්‌කුභූතො පත්‌තක්‌ඛන්‌ධො අධොමුඛො පජ්‌ඣායන්‌තො අප්‌පටිභානො නිසීදි.
360. අථ ඛො දුම්‌මුඛො ලිච්‌ඡවිපුත්‌තො සච්‌චකං නිගණ්‌ඨපුත්‌තං තුණ්‌හීභූතං මඞ්‌කුභූතං පත්‌තක්‌ඛන්‌ධං අධොමුඛං පජ්‌ඣායන්‌තං අප්‌පටිභානං විදිත්‌වා භගවන්‌තං එතදවොච – ‘‘උපමා මං, භගවා, පටිභාතී’’ති. ‘‘පටිභාතු තං, දුම්‌මුඛා’’ති භගවා අවොච. ‘‘සෙය්‍යථාපි, භන්‌තෙ, ගාමස්‌ස වා නිගමස්‌ස වා අවිදූරෙ පොක්‌ඛරණී. තත්‍රාස්‌ස කක්‌කටකො. අථ ඛො, භන්‌තෙ, සම්‌බහුලා කුමාරකා වා කුමාරිකා වා තම්‌හා ගාමා වා නිගමා වා නික්‌ඛමිත්‌වා යෙන සා පොක්‌ඛරණී තෙනුපසඞ්‌කමෙය්‍යුං; උපසඞ්‌කමිත්‌වා තං පොක්‌ඛරණිං ඔගාහෙත්‌වා තං කක්‌කටකං උදකා උද්‌ධරිත්‌වා ථලෙ පතිට්‌ඨාපෙය්‍යුං. යඤ්‌ඤදෙව හි සො, භන්‌තෙ, කක්‌කටකො අළං අභිනින්‌නාමෙය්‍ය තං තදෙව තෙ කුමාරකා වා කුමාරිකා වා කට්‌ඨෙන වා කථලෙන වා සඤ්‌ඡින්‌දෙය්‍යුං සම්‌භඤ්‌ජෙය්‍යුං සම්‌පලිභඤ්‌ජෙය්‍යුං. එවඤ්‌හි සො, භන්‌තෙ, කක්‌කටකො සබ්‌බෙහි අළෙහි සඤ්‌ඡින්‌නෙහි සම්‌භග්‌ගෙහි සම්‌පලිභග්‌ගෙහි අභබ්‌බො තං පොක්‌ඛරණිං පුන ඔතරිතුං, සෙය්‍යථාපි පුබ්‌බෙ. එවමෙව ඛො, භන්‌තෙ, යානි සච්‌චකස්‌ස නිගණ්‌ඨපුත්‌තස්‌ස විසූකායිතානි විසෙවිතානි විප්‌ඵන්‌දිතානි තානිපි සබ්‌බානි [විප්‌ඵන්‌දිතානි කානිචි කානිචි තානි (සී. ස්‍යා. කං. පී.)]භගවතා සඤ්‌ඡින්‌නානි සම්‌භග්‌ගානි සම්‌පලිභග්‌ගානි; අභබ්‌බො ච දානි, භන්‌තෙ, සච්‌චකො නිගණ්‌ඨපුත්‌තො පුන භගවන්‌තං උපසඞ්‌කමිතුං යදිදං වාදාධිප්‌පායො’’ති. එවං වුත්‌තෙ, සච්‌චකො නිගණ්‌ඨපුත්‌තො දුම්‌මුඛං ලිච්‌ඡවිපුත්‌තං එතදවොච – ‘‘ආගමෙහි ත්‌වං, දුම්‌මුඛ, ආගමෙහි ත්‌වං, දුම්‌මුඛ ( ) [(මුඛරොසි ත්‌වං දුම්‌මුඛ) (ස්‍යා. කං.)] න මයං තයා සද්‌ධිං මන්‌තෙම, ඉධ මයං භොතා ගොතමෙන සද්‌ධිං මන්‌තෙම.
361. ‘‘තිට්‌ඨතෙසා, භො ගොතම, අම්‌හාකඤ්‌චෙව අඤ්‌ඤෙසඤ්‌ච පුථුසමණබ්‍රාහ්‌මණානං වාචා. විලාපං විලපිතං මඤ්‌ඤෙ. කිත්‌තාවතා ච නු ඛො භොතො ගොතමස්‌ස සාවකො සාසනකරො හොති ඔවාදපතිකරො තිණ්‌ණවිචිකිච්‌ඡො විගතකථංකථො වෙසාරජ්‌ජප්‌පත්‌තො අපරප්‌පච්‌චයො සත්‌ථුසාසනෙ විහරතී’’ති? ‘‘ඉධ, අග්‌ගිවෙස්‌සන, මම සාවකො යං කිඤ්‌චි රූපං අතීතානාගතපච්‌චුප්‌පන්‌නං අජ්‌ඣත්‌තං වා බහිද්‌ධා වා ඔළාරිකං වා සුඛුමං වා හීනං වා පණීතං වා යං දූරෙ සන්‌තිකෙ වා, සබ්‌බං රූපං ‘නෙතං මම, නෙසොහමස්‌මි, න මෙසො අත්‌තා’ති එවමෙතං යථාභූතං සම්‌මප්‌පඤ්‌ඤාය පස්‌සති; යා කාචි වෙදනා…පෙ.… යා කාචි සඤ්‌ඤා…පෙ.… යෙ කෙචි සඞ්‌ඛාරා…පෙ.… යං කිඤ්‌චි විඤ්‌ඤාණං අතීතානාගතපච්‌චුප්‌පන්‌නං අජ්‌ඣත්‌තං වා බහිද්‌ධා වා ඔළාරිකං වා සුඛුමං වා හීනං වා පණීතං වා, යං දූරෙ සන්‌තිකෙ වා, සබ්‌බං විඤ්‌ඤාණං ‘නෙතං මම, නෙසොහමස්‌මි, න මෙසො අත්‌තා’ති එවමෙතං යථාභූතං සම්‌මප්‌පඤ්‌ඤාය පස්‌සති. එත්‌තාවතා ඛො, අග්‌ගිවෙස්‌සන, මම සාවකො සාසනකරො හොති ඔවාදපතිකරො තිණ්‌ණවිචිකිච්‌ඡො විගතකථංකථො වෙසාරජ්‌ජප්‌පත්‌තො අපරප්‌පච්‌චයො සත්‌ථුසාසනෙ විහරතී’’ති.
‘‘කිත්‌තාවතා පන, භො ගොතම, භික්‌ඛු අරහං හොති ඛීණාසවො වුසිතවා කතකරණීයො ඔහිතභාරො අනුප්‌පත්‌තසදත්‌ථො පරික්‌ඛීණභවසංයොජනො සම්‌මදඤ්‌ඤා විමුත්‌තො’’ති? ‘‘ඉධ, අග්‌ගිවෙස්‌සන, භික්‌ඛු යං කිඤ්‌චි රූපං අතීතානාගතපච්‌චුප්‌පන්‌නං අජ්‌ඣත්‌තං වා බහිද්‌ධා වා ඔළාරිකං වා සුඛුමං වා හීනං වා පණීතං වා යං දූරෙ සන්‌තිකෙ වා සබ්‌බං රූපං ‘නෙතං මම, නෙසොහමස්‌මි, න මෙසො අත්‌තා’ති එවමෙතං යථාභූතං සම්‌මප්‌පඤ්‌ඤාය දිස්‌වා අනුපාදා විමුත්‌තො හොති; යා කාචි වෙදනා…පෙ.… යා කාචි සඤ්‌ඤා…පෙ.… යෙ කෙචි සඞ්‌ඛාරා…පෙ.… යං කිඤ්‌චි විඤ්‌ඤාණං අතීතානාගතපච්‌චුප්‌පන්‌නං අජ්‌ඣත්‌තං වා බහිද්‌ධා වා ඔළාරිකං වා සුඛුමං වා හීනං වා පණීතං වා යං දූරෙ සන්‌තිකෙ වා සබ්‌බං විඤ්‌ඤාණං ‘නෙතං මම, නෙසොහමස්‌මි, න මෙසො අත්‌තා’ති එවමෙතං යථාභූතං සම්‌මප්‌පඤ්‌ඤාය දිස්‌වා අනුපාදා විමුත්‌තො හොති. එත්‌තාවතා ඛො, අග්‌ගිවෙස්‌සන, භික්‌ඛු අරහං හොති ඛීණාසවො වුසිතවා කතකරණීයො ඔහිතභාරො අනුප්‌පත්‌තසදත්‌ථො පරික්‌ඛීණභවසංයොජනො සම්‌මදඤ්‌ඤා විමුත්‌තො. එවං විමුත්‌තචිත්‌තො ඛො, අග්‌ගිවෙස්‌සන, භික්‌ඛු තීහි අනුත්‌තරියෙහි සමන්‌නාගතොහොති – දස්‌සනානුත්‌තරියෙන, පටිපදානුත්‌තරියෙන, විමුත්‌තානුත්‌තරියෙන. එවං විමුත්‌තචිත්‌තො ඛො, අග්‌ගිවෙස්‌සන, භික්‌ඛු තථාගතඤ්‌ඤෙව සක්‌කරොති ගරුං කරොති මානෙති පූජෙති – බුද්‌ධො සො භගවා බොධාය ධම්‌මං දෙසෙති, දන්‌තො සො භගවා දමථාය ධම්‌මං දෙසෙති, සන්‌තො සො භගවා සමථාය ධම්‌මං දෙසෙති, තිණ්‌ණො සො භගවා තරණාය ධම්‌මං දෙසෙති, පරිනිබ්‌බුතො සො භගවා පරිනිබ්‌බානාය ධම්‌මං දෙසෙතී’’ති.
362. එවං වුත්‌තෙ, සච්‌චකො නිගණ්‌ඨපුත්‌තො භගවන්‌තං එතදවොච – ‘‘මයමෙව, භො ගොතම, ධංසී, මයං පගබ්‌බා, යෙ මයං භවන්‌තං ගොතමං වාදෙන වාදං ආසාදෙතබ්‌බං අමඤ්‌ඤිම්‌හ. සියා හි, භො ගොතම, හත්‌ථිං පභින්‌නං ආසජ්‌ජ පුරිසස්‌ස සොත්‌ථිභාවො, න ත්‌වෙව භවන්‌තං ගොතමං ආසජ්‌ජ සියා පුරිසස්‌ස සොත්‌ථිභාවො. සියා හි, භො ගොතම, පජ්‌ජලිතං [ජලන්‌තං (සී. පී.)] අග්‌ගික්‌ඛන්‌ධං ආසජ්‌ජ පුරිසස්‌ස සොත්‌ථිභාවො , න ත්‌වෙව භවන්‌තං ගොතමං ආසජ්‌ජ සියා පුරිසස්‌ස සොත්‌ථිභාවො. සියා හි, භො ගොතම, ආසීවිසං ඝොරවිසං ආසජ්‌ජ පුරිසස්‌ස සොත්‌ථිභාවො, න ත්‌වෙව භවන්‌තං ගොතමං ආසජ්‌ජ සියා පුරිසස්‌ස සොත්‌ථිභාවො. මයමෙව, භො ගොතම, ධංසී, මයං පගබ්‌බා, යෙ මයං භවන්‌තං ගොතමං වාදෙන වාදං ආසාදෙතබ්‌බං අමඤ්‌ඤිම්‌හ. අධිවාසෙතු[අධිවාසෙතු ච (පී. ක.)] මෙ භවං ගොතමො ස්‌වාතනාය භත්‌තං සද්‌ධිං භික්‌ඛුසඞ්‌ඝෙනා’’ති. අධිවාසෙසි භගවා තුණ්‌හීභාවෙන.
363. අථ ඛො සච්‌චකො නිගණ්‌ඨපුත්‌තො භගවතො අධිවාසනං විදිත්‌වා තෙ ලිච්‌ඡවී ආමන්‌තෙසි – ‘‘සුණන්‌තු මෙ භොන්‌තො ලිච්‌ඡවී, සමණො මෙ ගොතමො නිමන්‌තිතො ස්‌වාතනාය සද්‌ධිං භික්‌ඛුසඞ්‌ඝෙන. තෙන මෙ අභිහරෙය්‍යාථ යමස්‌ස පතිරූපං මඤ්‌ඤෙය්‍යාථා’’ති. අථ ඛො තෙ ලිච්‌ඡවී තස්‌සා රත්‌තියා අච්‌චයෙන සච්‌චකස්‌ස නිගණ්‌ඨපුත්‌තස්‌ස පඤ්‌චමත්‌තානි ථාලිපාකසතානි භත්‌තාභිහාරං අභිහරිංසු. අථ ඛො නිගණ්‌ඨපුත්‌තො සකෙ ආරාමෙ පණීතං ඛාදනීයං භොජනීයං පටියාදාපෙත්‌වා භගවතො කාලං ආරොචාපෙසි – ‘‘කාලො, භො ගොතම, නිට්‌ඨිතං භත්‌ත’’න්‌ති. අථ ඛො භගවා පුබ්‌බණ්‌හසමයං නිවාසෙත්‌වා පත්‌තචීවරමාදාය යෙන සච්‌චකස්‌ස නිගණ්‌ඨපුත්‌තස්‌ස ආරාමො තෙනුපසඞ්‌කමි; උපසඞ්‌කමිත්‌වා පඤ්‌ඤත්‌තෙ ආසනෙ නිසීදි සද්‌ධිං භික්‌ඛුසඞ්‌ඝෙන. අථ ඛො සච්‌චකො නිගණ්‌ඨපුත්‌තො බුද්‌ධප්‌පමුඛං භික්‌ඛුසඞ්‌ඝං පණීතෙන ඛාදනීයෙන භොජනීයෙන සහත්‌ථා සන්‌තප්‌පෙසි සම්‌පවාරෙසි. අථ ඛො සච්‌චකො නිගණ්‌ඨපුත්‌තො භගවන්‌තං භුත්‌තාවිං ඔනීතපත්‌තපාණිං අඤ්‌ඤතරං නීචං ආසනං ගහෙත්‌වා එකමන්‌තං නිසීදි. එකමන්‌තං නිසින්‌නො ඛො සච්‌චකො නිගණ්‌ඨපුත්‌තො භගවන්‌තං එතදවොච – ‘‘යමිදං, භො ගොතම, දානෙ පුඤ්‌ඤඤ්‌ච පුඤ්‌ඤමහී ච තං දායකානං සුඛාය හොතූ’’ති. ‘‘යං ඛො, අග්‌ගිවෙස්‌සන, තාදිසං දක්‌ඛිණෙය්‍යං ආගම්‌ම අවීතරාගං අවීතදොසං අවීතමොහං, තං දායකානං භවිස්‌සති. යං ඛො, අග්‌ගිවෙස්‌සන, මාදිසං දක්‌ඛිණෙය්‍යං ආගම්‌ම වීතරාගං වීතදොසං වීතමොහං, තං තුය්‌හං භවිස්‌සතී’’ති.
චූළසච්‌චකසුත්‌තං නිට්‌ඨිතං පඤ්‌චමං.
No comments:
Post a Comment